Türkiye‘ye Ait Yerel Ekmeklik Buğday Çeşitlerinden Seçilen Saf Hatlar ile Bazı Tescilli Çeşitlerin Tane Kalite Özelliklerinin Belirlenmesi

Özet

Yerel buğdaylar, tane kalite özellikleri bakımından buğday ıslahı için önemli gen kaynakları olarak kabul edilmektedir. Bu çalışma 20 adet yerel ekmeklik buğday hattı ile 5 adet tescilli çeşidin bin tane ağırlığı, ham protein, kuru gluten oranı, sertlik ve Zeleny sedimentasyonu değerlerinin karşılaştırması ve üstün özelliklere sahip olan yerel hatların belirlenmesi amacıyla yürütülmüştür. Üç tekerrürlü olarak tesadüf blokları deneme desenine göre 2012-2013 ve 2013-2014 yetiştirme sezonlarında Çanakkale koşullarında yürütülen arazi denemelerine ait sonuçlar birleştirilerek değerlendirilmiştir. Varyans analizi sonuçlarına göre deneme materyalinin tüm özellikler bakımından istatistiksel olarak önemli ölçüde değişim gösterdiği belirlenmiş, ortalamalar Duncan testi ile kıyaslanmıştır. Buna ek olarak iklim faktörlerinin etkisiyle genotip × yetiştirme sezonu interaksiyonunun da önemli bulunduğu tespit edilmiştir. Kümeleme ve PCA Biplot analizleri sonucunda ise ham protein oranı ile kuru gluten oranı arasında olumlu ve önemli bir ilişki olduğu belirlenmiş, yerel hatlar arasından üstün özellikte olanlar seçilmiştir. Elde edilen sonuçlara göre tescilli çeşitlerin bin tane ağırlıkları ortalaması 40,63 g olurken yerel hatların ortalaması 29,10 g olarak bulunmuştur. Tescilli çeşitler ayrıca 63,71 PSI ortalaması ile yerel hatlara göre daha sert tane yapısına sahip olurken yerel hatlar %11,27 ham protein ve %9,91 kuru glüten oranları ortalamaları ile öne çıkmıştır. Araştırma sonucunda yerel ekmeklik buğdayların bazı kalite kriterleri bakımından önemli bir varyasyon kaynağı oldukları sonucuna ulaşılmıştır.