Organik Hayvansal Üretim için Tedavide Alternatif Yöntemler: Bir Baytarname İncelemesi

Özet

Binlerce yıllık bilgi birikimi ve tecrübenin varlık bulduğu ve çoğunlukla at başta olmak üzere diğer hayvan türlerinin hastalıkları ile bu hastalıkların tedavi bilgilerini içeren el yazması eserler baytarname, esbname, haylname, bazname gibi farklı isimlerle anılmaktadır. İslam Uygarlığı Döneminde de oluşturulan özgün yapıdaki bu eserler, aynı zamanda Eski Mısır, Eski Hindistan ve Antik Yunan gibi farklı uygarlıkların izlerini de taşımaktadır. Bu çalışma ile binlerce yıllık bilgi birikimini taşıyan bu yazma eserlerin organik hayvansal üretimde tedavi ve koruyucu hekimlik açısından değerlendirilmesine bir baytarname incelemesi üzerinden ışık tutulması amaçlandı. Çalışmanın başlıca materyalini doktora tezi olarak yürütülen bir el yazması eser ve bu eserde yer alan konu ile ilgili bilgiler oluşturdu. Ayrıca konu kapsamında ulaşılabilen ve daha önce gerçekleştirilmiş kitap, tez, araştırma ve derleme çalışmaları da değerlendirildi. Bu eser(ler)de, hayvan tedavilerinde bitkisel, hayvansal ve madensel ilaç hammaddelerinin (droglar) kullanıldığı, ayrıca kan alma ve dağlama (koterizasyon) uygulamalarının da tedavi yöntemleri arasında yer aldığı belirlendi. Bitkisel, hayvansal ve madensel droglar üzerine farmakolojik, toksikolojik ve klinik denemelerin arttığı günümüzde alternatif olmasa da tamamlayıcı rolü modern hekimlikte kabul gören bu yöntemlerin, suni ilaç kullanımının yasaklandığı ya da sınırlandığı organik hayvansal üretim açısından kayda değer bir kaynak oluşturabileceği söylenebilir.