Muş İlinde Küçükbaş Hayvan Yetiştiriciliğinin Son 30 Yıldaki Değişimi ve Sürdürülebilirliği
DOI:
https://doi.org/10.24925/turjaf.v11i3.532-545.5829Anahtar Kelimeler:
Muş- Küçükbaş hayvancılık- Çayır ve meralar- Otlatma kapasitesi- Yem bitkileriÖzet
Bu çalışmada Muş ilinde küçükbaş hayvan yetiştiriciliğinde son 30 yılda yaşanan değişimler, mevcut durum, sorunlar ve geleceğe yönelik çözüm önerileri ele alınmıştır. Muş ilinde nüfusun %52,5’i kırsal alanlarda yaşamakta ve çoğunluğu hayvancılıkla geçinmektedir. Koyun ve keçi yetiştiriciliği için önemli bir potansiyele sahip olan il, küçükbaş hayvan varlığı bakımından Türkiye’de 15’inci sırada yer almaktadır. Çayır ve mera alanlarının toplam alana oranı (%49,7) Türkiye ortalamasının (%18,8) oldukça üzerindedir. İşletmelerin büyük bir kısmında hayvancılık meraya dayalı olarak yerli koyun ve keçi ırkları ile yürütülmektedir. Çayır-mera alanlarının ildeki hayvan varlığının yaşama payı kaba yem gereksinimlerinin %40,1’ini karşılayabileceği hesaplanmıştır. Öte yandan ilde önemli bir yem bitkileri üretim potansiyeli bulunmakta olup, yonca üretiminde Türkiye’de 4’üncü sıradadır. Ancak ilde 1990 yılında 1.642.020 baş olan küçükbaş hayvan varlığı, %23,9 oranında gerileyerek 2021 yılında 1.250.000 başa düşmüştür. Koyun varlığındaki gerileme %27,2’ye ulaşmıştır. Türkiye genelinde olduğu gibi Muş’ta da ağılların önemli bir bölümü hayvan refahı açısından yetersiz durumdadırlar. Mera alanlarına ilişkin en önemli sorun, otlatma yönetiminin doğru yapılamamasıdır. Küçükbaş hayvancılıkta sürdürülebilirliğin sağlanabilmesi için kırsal yörelerden göçü, nüfus ve iş gücünün azalmasını önleyecek teşvikler sağlanmalı, girdi maliyetlerinin düşürülmesi ve elde edilen ürünlerin katma değerlerinin artırılması için çaba gösterilmelidir. Öte yandan organik hayvancılığa geçiş ve bu yönde örgütlenmenin özellikle küçük aile işletmelerinin varlıklarını sürdürebilmeleri için bir fırsat yaratacağı düşünülmektedir.
Referanslar
Acar S, Kazancık LB, Meydan MC, Işık M. 2019. İllerin ve Bölgelerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması Araştırması SEGE-2017. Kalkınma Ajansları Genel Müdürlüğü, Ankara, 91 s. ISBN: 978-605-7679-02-4
Aksoy A, Yavuz F. 2012. Çiftçilerin Küçükbaş Hayvan Yetiştiriciliğini Bırakma Nedenlerinin Analizi: Doğu Anadolu Bölgesi Örneği. Anadolu Tarım Bilimleri Dergisi, 27(2): 76-79. DOI: https://doi.org/10.7161/anajas.2012.272.76
Altın M, Gökkuş A, Koç A. 2011a. Çayır Mera Yönetimi (Temel İlkeler). Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, Tarımsal Üretim ve Geliştirme Genel Müdürlüğü, Ankara, 314 s. ISBN: 978-605-61805-2-1
Altın M, Gökkuş A, Koç A. 2011b. Çayır Mera Yönetimi (Genel İlkeler). Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, Tarımsal Üretim ve Geliştirme Genel Müdürlüğü, Ankara, 376 s. ISBN: 978-605-61805-1-4
Anonim, 2009. Türkiye Evcil Genetik Kaynakları Tanıtım Kataloğu. Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, Tarımsal Araştırmalar Genel Müdürlüğü, Ankara, 100 s.
Anonim, 2012. Küçükbaş Hayvancılık Çalıştay Raporu. Doğu Anadolu Kalkınma Ajansı. https://www.daka.org.tr/panel/ files/files/yayinlar/Kucukbas%20Hayvancilik%20Raporu.pdf [Erişim: 05.06.2022]
Anonim, 2014. TRB2 Bölgesi Mevcut Durum Analizi (I-Tarım). DAKA (Doğu Anadolu Kalkınma Ajansı). https://www.kalkinmakutuphanesi.gov.tr/assets/upload/dosyalar/trb2-20b-c3-b6lgesi-20tar-c4-b1m-20mevcut-20durum-20analizi.pdf [Erişim: 05.06.2022]
Anonim, 2019. III. Tarım Orman Şurası Öncesi Muş Tarım ve Orman Sektörü Değerlendirme Toplantısı. Muş İl Tarım ve Orman Müdürlüğü, 30 Temmuz 2019, Muş.
Anonim, 2022a. Hayvancılık Verileri. Tarım ve Orman Bakanlığı, Hayvancılık Genel Müdürlüğü, https://www.tarimorman.gov.tr/sgb/Belgeler/SagMenuVeriler/HAYGEM.pdf [Erişim: 05.06.2022]
Anonim, 2022b. Muş İl Tarım ve Orman Müdürlüğü 2022 Yılı Brifingi. Muş.
Anonim, 2022c. Meteoroloji Genel Müdürlüğü İllerimize Ait Genel İstatistik Verileri. https://www.mgm.gov.tr/ veridegerlendirme/il-ve-ilceler-istatistik.aspx?k=A&m=MUS [Erişim: 05.06.2022]
Anonim, 2022d. Hayvancılık Sektör Raporu 2021. Tarım İşletmeleri Genel Müdürlüğü (TİGEM, Ankara. https://www.tigem.gov.tr/DosyaGaleriData/View/a374cc25-acc1-44e8-a546-63b4c8bce146 [Erişim: 05.06.2022]
Anonim, 2022e. Muş İlinde İlçelere ve Irklarına Göre Koyun Varlığı. Muş İl Tarım ve Orman Müdürlüğü kayıtları.
Anonim, 2022f. Çanakkale İl Tarım ve Orman Müdürlüğü 2022 Yılı Brifingi. Çanakkale.
Anonim, 2022g. Mera Yönetmeliği. https://www.mevzuat.gov.tr/ mevzuat?MevzuatNo=5057&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5 [Erişim: 05.06.2022]
Baytar İ, Doğan M. 2021. Muş İlinde Tarım ve Hayvancılık Faaliyetleri. Uluslararası Yönetim Akademisi Dergisi, 4(2): 302-320. DOI: https://doi.org/10.33712/mana.943607
Claps S, Mecca M, Di Trana A, Sepe L. 2020. Local Small Ruminant Grazing In The Monti Foy Area (Italy): The Relationship Between Grassland Biodiversity Maintenance And Added-Value Dairy Products. Frontiers in Veterinary Science, 7: 546513. DOI: https://doi.org/10.3389/ fvets.2020.546513
DİE, 1993. Tarımsal Yapı ve Üretim. Devlet İstatistik Enstitüsü Yayın No: 1594, Ankara, 428 s.
DİE, 2002. 2000 Genel Nüfus Sayımı: Nüfusun Sosyal ve Ekonomik Nitelikleri: Muş. Devlet İstatistik Enstitüsü Yayın No: 2597, Ankara, 186 s.
Durmuş E, Çağlıyan A. 2019. Muş İlinde Yaylaların Dağılışı. Turkish Studies, 14(2): 325-353. DOI: http://dx.doi.org 10.7827/TurkishStudies.15094
Ertaş N, Deniz O. 2018. 1991 Sonrasında Van’da Küçükbaş Hayvancılığın Gelişim Seyri ve Sorunları. TÜCAUM 30. Yıl Uluslararası Coğrafya Sempozyumu, 3-6 Ekim 2018, Ankara, ss. 914-931.
Ertuğrul M, Dellal G, Soysal İ, Elmacı C, Akın O, Arat S, Barıtçı İ, Pehlivan E, Yılmaz O. 2009. Türkiye Yerli Koyun Irklarının Korunması. Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 23(2): 97-119. https://dergipark.org.tr/tr/download/ article-file/154098
Gökkuş A. 1989. Gübreleme, sulama ve otlatma uygulamalarının Erzurum ovasındaki çayırların kuru ot ve ham protein verimlerine etkileri. Doğa Türk Tarım ve Orman Dergisi, 13: 1002-1020.
Gökkuş A. 2019. Organik Hayvancılığın Kaba Yem Kaynakları: Çayır-Mera ve Çalılı Alanlar. VI. Organik Tarım Sempozyumu 15-17 Mayıs, İzmir, s. 148-158.
Gökkuş A. 2020. Muş İlinde Çayır-Mera Alanlarının Verim Durumları. 20 Eylül 2020 Tarihli Yazışma.
Gökkuş A, Alatürk F, Özaslan Parlak A. 2011. Çanakkale’de otlatma alanlarının hayvancılıktaki önemi. Çanakkale Tarımı Sempozyumu (Dünü, Bugünü ve Geleceği): 10–11 Ocak, Çanakkale, s. 71–79.
Gökkuş A, Tölü C, Hanoğlu Oral H, Özaslan Parlak A. 2017. Koyun Otlatılan Meralarda Yıllık Yem Üretiminin Planlanması ve Bunun Hayvansal Üretime Etkileri. TÜBİTAK Proje No: 214O233 Sonuç Raporu, 208 s. https://search.trdizin.gov.tr/yayin/detay/617594/
Karslı B. 2013. Koyunlarda Piyeten Hastalığında Farklı Tedavi Yöntemlerinin Etkinliğinin Değerlendirilmesi. Doktora Tezi, Kırıkkale Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Kırıkkale, 80 s. https://acikerisim.kku.edu.tr/xmlui/handle/20.500. 12587/17715
Kayhan M. 2012. Hayvansal Üretimdeki Gelişmeler. Son 10 yılda Türkiye Tarımı Sempozyumu, 10 Ocak 2012, Ege Üniversitesi, İzmir.
Meehan M, Sedivec K, Printz J, Brummer F. 2018. Determining carrying capacity and stocking rates for range and pasture in North Dakota. North Dakota State University, North Dakota, USA, 12 s. https://www.ndsu.edu/agriculture/sites/default/files/2022-07/r1810.pdf
Mermer A, Ünal E, Aydoğdu M, Urla Ö, Yıldız H, Torunlar H, Avağ A, Tuğaç MG, Özaydın KA, Dedeoğlu F, Aydoğmuş O. 2012. Uydu Görüntüleri Kullanılarak Mera Alanlarının Belirlenmesi. Tarım Bilimleri Araştırma Dergisi, 5(2): 107-110. https://dergipark.org.tr/tr/pub/tabad/issue/34789/385227
Savaş T, Cedden F, Cemal İ, Daşkıran İ, Esenbuğa N, Gül S, Kandemir Ç, Karaca O, Keskin M, Koluman N, Koyuncu M, Taşkın T, Tölü C, Ulutaş Z, Yılmaz O, Yurtman İY. 2020. Türkiye Küçükbaş Hayvancılığında Mevcut Durum ve Gelecek. Türkiye Ziraat Mühendisliği IX. Teknik Kongresi, Bildiriler Kitabı-2, 13-17 Ocak 2020, Ankara, ss. 133-152. ISBN: 978-605-01-1322-8
Tan M. 2017. Muş Tarımında Yem Bitkilerinin Önemi ve Alternatif Yem Bitkileri. Muş Ovası Tarım ve Hayvancılık Çalıştayı, 15-16 Mayıs, Muş. ss. 97-110. ISBN: 978-605-320-885-3
Tozlu Çelik H. 2017. Muş İli Küçükbaş Hayvan Yetiştiriciliğinin Mevcut Durumu ve Çözüm Önerileri. Muş Ovası Tarım ve Hayvancılık Çalıştayı, 15-16 Mayıs 2017, Muş, ss. 142-154. ISBN: 978-605-320-885-3
TÜİK, 2021. İl Bazında Gayrisafi Yurt İçi Hasıla, 2020. TÜİK Haber Bülteni, 9 Aralık 2021. https://data.tuik.gov.tr/ Bulten/Index?p=Il-Bazinda-Gayrisafi-Yurt-Ici-Hasila-2020-37188 [Erişim: 05.06.2022]
TÜİK, 2022a. Hayvancılık İstatistikleri Veritabanı. https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn=101&locale=tr [Erişim: 05.06.2022]
TÜİK, 2022b. Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Sonuçları Veritabanı. https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn=95&locale=tr [Erişim: 05.06.2022]
TÜİK, 2022c. Tarımsal Ürün Fiyatları ve Üretim Değerleri Veritabanı. https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn=110&locale=tr [Erişim: 05.06.2022]
TÜİK, 2022d. Bitkisel Üretim İstatistikleri Veritabanı. https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn=92&locale=tr [Erişim: 05.06.2022]
TÜİK, 2022e. Nüfus Projeksiyonları ve Tahminleri. https://data.tuik.gov.tr/Kategori/GetKategori?p=nufus-ve-demografi-109&dil=1 [Erişim: 05.06.2022]
Ünal S, Mutlu Z, Mermer A, Urla Ö, Ünal E, Aydoğdu M, Dedeoğlu F, Özaydın KA, Avağ A, Aydoğmuş O, Şahin B, Arslan S. 2012. Ankara İli Meralarının Değerlendirilmesi Üzerine Bir Çalışma. Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi, 21(2): 41-49. https://dergipark.org.tr/tr/pub/tarbitderg/issue/11499/136982
Yıldız F, Gençcelep M. 2021. Muş ve Yöresinde Koyun Piyeteninin İnsidansı ve Sağaltımı Üzerine Karşılaştırmalı Çalışmalar. Van Veterinary Journal, 32(1): 33-42. DOI: https://doi.org/10.36483/vanvetj.871563
Zervas G, Tsiplakou E. 2011. The Effect of Feeding Systems on the Characteristics of Products from Small Ruminants. Small Ruminant Research, 101: 140-149. DOI: https://doi.org/10.1016/j.smallrumres.2011.09.034
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
