Artvin Merkez İlçe ve Yakın Çevresinde Heyelan Duyarlılığının Analitik Hiyerarşi Yöntemi ile Belirlenmesi
DOI:
https://doi.org/10.24925/turjaf.v11i11.2127-2136.6353Anahtar Kelimeler:
Heyelan duyarlılığı- coğrafi bilgi sistemleri (CBS)- analitik hiyerarşi süreci (AHP)Özet
Heyelanlar, tıpkı diğer afetler gibi dünyada ve Türkiye’de yüksek can ve mal kayıplarına neden olan ancak doğru arazi planlaması ve önlemlerle zararı en aza indirilmesi mümkün doğa olaylarıdır. Heyelan olayları Türkiye’de arazinin eğimli yapısı, yağışlı iklim koşulları, yanlış arazi örtüsü kullanımları gibi faktörlerin etkisi ile Karadeniz Bölgesi’nde sıklıkla yaşanmaktadır. Çalışma alanı olarak belirlenen Artvin Merkez İlçe ve yakın çevresi, içinde bulunduğu Karadeniz Bölgesi ile benzer şekilde sahip olduğu topografik yapı, iklim koşulları, yoğun yapılaşma, hidroelektrik santraller, maden sahaları, barajlar ve yol yapım çalışmalarının etkisi altında sıklıkla heyelanların yaşandığı bir bölgedir. Bu noktadan hareketle, çalışma kapsamında Analitik hiyerarşi süreci (AHP) ile Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) kullanılarak alanı ile birlikte alandaki mikro havzaların heyelan duyarlılığının belirlenmesi ve heyelan duyarlılığı yüksek alanlar için heyelan riskini azaltmaya yönelik çözüm önerileri geliştirilmesi hedeflenmiştir. Yapılan analizler sonucunda çalışma alanının yüzölçümünün %48,55’inin orta düzeyde %46,21’inin ise yüksek düzeyde heyelan duyarlılığına sahip olduğu belirlenmiştir. Aritmetik ortalama ile oluşturulan mikro havzalar düzeyinde haritalara göre ise çalışma alanında yüksek heyelan duyarlılığına sahip 230 mikro havza yer almaktadır. Alanda belirlenen heyelan duyarlılıkları göz önünde bulundurulduğunda, heyelan riskinin azaltılması için alan kullanım planlama kararları alınırken heyelan duyarlılık analizleri ve haritaları dikkate alınmalıdır.
Referanslar
Aghlmand M, Onur Mİ, Talaeı R. 2020. Heyelan Duyarlılık Haritalarının Üretilmesinde Analitik Hiyerarşi Yönteminin ve Coğrafi Bilgi Sistemlerinin Kullanımı . Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi, EJOSAT Özel Sayı 2020 (ARACONF), DOI: 10.31590/ejosat.araconf28.
Akgün A, Türk N. 2010. Landslide Susceptibility Mapping For Ayvalik (Western Turkey) and Its Vicinity by Multicriteria Decision Analysis, Environmental Earth Sciences, DOI: 10.1007/s12665-009-0373-1.
Akıncı H, Doğan S, Kılıçoğlu C, Keçeci SB. 2010. Samsun İl Merkezinin Heyelan Duyarlılık Haritasının Üretilmesi” Harita Teknolojileri Elektronik Dergisi 2010, e-ISSN:1309-3983.
Akıncı H, Özalp AY, Kılıçer ST. 2015. Coğrafi Bilgi Sistemleri ve AHP Yöntemi Kullanılarak Planlı Alanlarda Heyelan Duyarlılığının Değerlendirilmesi: Artvin Örneği. Doğal Afetler ve Çevre Dergisi, DOI: 10.21324/dacd.20952.
Aleotti P, Chowdhury RN. 1999. Landslide hazard assessments: summary review and new perspectives. Bulletin of Engineering Geology and the Environment, DOI: 10.1007/s100640050066.
Alptekin A, Yakar M. 2020. Heyelan Bölgesinin İHA Kullanarak Modellenmesi, Türkiye İnsansız Hava Araçları Dergisi.
Artvin Valiliği. 2016. Artvin İli 2015 Yılı Çevre Durum Raporu, T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Artvin Valiliği Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü. Erişim Adresi: https://webdosya.csb.gov.tr/db/ced/editordosya/Artvin2015.pdf [Erişim Tarihi: 08.09.2023].
Ateş O. 2017. Peyzaj Planlama ve Mekânsal Planlama İlişkisi; Malatya Kenti Örneği, Doktora Tezi, Düzce Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Düzce, Türkiye.
Aydınbaş G. 2023. Sosyoekonomik Boyutuyla Türkiye’de Depremler Üzerine Bir İnceleme: Kahramanmaraş Depremi Örneği, Sosyal Bilimlere Çok Yönlü Yaklaşımlar: Tarih, Turizm, Eğitim, Ekonomi, Siyaset ve İletişim, Editors/Editörler: Dr. Girayalp Karakuş, Dr. H. Fatih Yakut, Dr. Nil Didem Şimşek, Published by Özgür Yayın-Dağıtım Co. Ltd, DOI: 10.58830/ozgur.pub98.
Clerici A, Perego S, Tellini C, Vescovi P. 2006. A GIS-based automated procedure for landslide susceptibility mapping by the conditional analysis method: the Baganza valley case study (Italian Northern Apennines). Environmental Geology, DOI: 10.1007/s00254-006-0264-7.
Cruden DM. 1991. A simple definition of a landslide. Bulletin of the International Association of Engineering Geology, DOI: 10.1007/BF02590167.
Corominas J, van Westen C, Frattini P, Cascini L, Malet JP, Fotopoulou S, Catani F, Van Den Eeckhaut M, Mavrouli O, Agliardi F, Pitilakis K, Winter MG, Pastor M, Ferlisi S, Tofani V, Hervas J, Smith JT. 2014. Recommendations for the quantitative analysis of landslide risk. Bulletin of Engineering Geology and the Environment, DOI: 10.1007/s10064-013-0538-8.
Çellek S, Bulut F, Ersoy H. 2015. AHP yöntemi’nin heyelan duyarlılık haritalarının üretilmesinde kullanımı ve uygulaması (Sinop ve Yakın Çevresi). Jeoloji Mühendisliği Dergisi, DOI: 10.24232/jeoloji-muhendisligi-dergisi.295366.
Çevik E, Topal T. 2003. GIS-Based Landslide Susceptibility Mapping for a Problematic Segment of the Natural Gas Pipeline, Hendek (Turkey). Environmental Geology, DOI: 10.1007/s00254-003-0838-6.
Dölek İ. 2021. Afetler ve Afet Yönetimi, Pegem Akademi, 4. Baskı, Ankara. ISBN 978-605-241-730-0.
Feizizadeh B, Roodposhti MS, Jankowski P, Blaschke T. 2014. A GIS-based extended fuzzy multi-criteria evaluation for landslide susceptibility mapping. Computers & Geosciences, DOI: 10.1016/j.cageo.2014.08.001.
Gökçeoğlı C, Ercanoğlu M. 2001. Heyelan duyarlılık haritalarının hazırlanmasında kullanılan parametrelere ilişkin belirsizlikler , Yerbilimleri Dergisi, Hacettepe Üniversitesi Yerbilimleri Uygulama ve Araştırma Merkezi Bülteni.
Görmüş S. 2012. Korunan Alanlarda Peyzaj Karakter Analizi: Kastamonu-Bartın Küre Dağları Milli Parkı Örneği, Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
Kadıoğlu M. 2008. Sel, Heyelan ve Çığ için Risk Yönetimi. TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası Samsun Şubesi Sel – Heyelan – Çığ Sempozyumu, Samsun-Türkiye, 28-29 Mayıs 2007.
Kolukırık S, Arslan DA, Yılmaz Gökalp G. 2022. Orman Yangınlarının Toplumsal Etkileri ve Görünümü: Medya Paylaşımlarında 2021 Büyük Antalya-Manavgat Yangını. Afet ve Risk Dergisi, DOI 10.35341/afet.1086418.
Lee S, Min K. 2001. Statistical Analysis af Landslide Susceptibility at Yongin, Korea. Environmental Geology, DOI: 10.1007/s002540100310.
Lee S, Dan NT. 2005. Probabilistic Landslide Susceptibility Mapping İn The Lai Chau Province of Vietnam: Focus on The Relationship Between Tectonic Fractures and Landslides. Environmental Geology 48(6), 778-787.
Malczewski J. 1999. GIS and Multicriteria Decision Analysis, John Wiley and Sons, New York.
Özdemir Durak M. 2022. Artvin Merkez İlçe ve Yakın Çevresinde Peyzaj Karakter Değerlendirmesi ile Planlama Rehberlerinin Geliştirilmesi. Lisansüstü Eğitim Enstitüsü İstanbul Üniversitesi- Cerrahpaşa, İstanbul, Türkiye
Özdemir N. 2005. Sinop İlinde Etkili Bir Doğal Afet Türü: Heyelan, D.Ü.Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi.
Özşahin E. 2013. Türkiye’de Yaşanmış (1970-2012) Doğal Afetler Üzerine Bir Değerlendirme. 2. Türkiye Deprem Mühendisliği ve Sismoloji Konferansı, MKÜ Hatay, Türkiye, 25-27 Eylül 2013.
Öztürk K. 2002. Heyelanlar ve Türkiye’ye Etkileri, G.Ü. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi.
Reis S, Yomralıoğlu T. 2005. Coğrafi Bilgi Sistemleri İle İl Ölçeğinde Afet Yönetim Amaçlı Planlama, TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası 10. Türkiye Harita Bilimsel ve Teknik Kurultayı, Ankara, Türkiye, 28 Mart - 1 Nisan 2005.
Saaty TL. 1980. The Analytic Hierarchy Process: Planning, Priority Setting, Resource Allocation, McGraw-Hill International, NewYork, NY, U.S.A.
Schuster RL, Fleming RW. 1986. Economic Losses and Fatalities Due to Landslides. Bulletin of Association of Engineering Geologists, DOI: 10.2113/gseegeosci.xxiii.1.11.
Şahin Ş, Perçin H, Kurum E, Uzun O, Bilgili BC. 2014. Bölge - Alt Bölge (İl) Ölçeğinde Peyzaj Karakter Analizi ve Değerlendirmesi Ulusal Teknik Kılavuzu, Müşteri Kurumların T.C. İçişleri Bakanlığı, T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ve T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı olduğu, T.C. Ankara Üniversitesinin Yürütücü Kuruluş olduğu ve TÜBİTAK KAMAG 1007 Programı 109G074 No’lu PEYZAJ-44 Projesi Çıktısı, Ankara.
Şahin Ş, Memlük M, Perçin H, Şahin ES. 2017. Sivas-Merkez Kızılırmak Koridoru Ekolojik Hassasiyet ve Taşkın Kontrolü ile Bütünleşik Rekreasyonel Gelişim Projesi Ön Raporu. Erişim Adresi: https://acikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/83472/mod_ resource/content/1/%C3%96RNEK%201_SIVAS_KIZILIRMAK%20PROJES%C4%B0.pdf, [Erişim Tarihi: 08.09.2023].
Talaei R, Ghayoumian J, Akbarzadeh EA, Shariat Jafari M. 2004. Study on Effective Factor Causing Landslide in South West of Khalkhal Region. DOI: 10.31590/ejosat.araconf28.
Torpuş K, Bostan S. 2022. Sel Afetlerinde Acil Sağlık Hizmetlerinin Organizasyonu ve Yaşanan Sorunlar: Hopa Örneği, Artvin Çoruh Üniversitesi Doğal Afetler Uygulama ve Araştırma Merkezi Doğal Afetler ve Çevre Dergisi, DOI: 10.21324/dacd.977594.
Uzun O, Müderrisoğlu H, Demir Z, Kaya LG, Gültekin P, Gündüz S. 2015. Yeşilırmak Havzası Peyzaj Atlası, T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı, Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü adına AKS Planlama Mühendislik Limited Şirketi, Ankara.
Wubalem A. 2021. Landslide Susceptibility Mapping Using Statistical Methods İn Uatzau Catchment Area. Northwestern Ethiopia. Geoenviron Disasters, DOI: 10.1186/s40677-020-00170-y.
Yılmaz E. 1999. Analitik Hiyerarşi Süreci Kullanılarak Çok Kriterli Karar Verme Problemlerinin Çözümü, Doğu Akdeniz Ormancılık Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü DOA Dergisi. Erişim Adresi: https://doa.ogm.gov.tr/Documents/dergiler/ doa11/d113.pdf [Erişim Tarihi: 03.09.2023].
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
