Isparta Koşullarında Kışlık Mercimek Çeşitlerinin Verim ve Bazı Kalite Kriterleri Yönünden Değerlendirilmesi
DOI:
https://doi.org/10.24925/turjaf.v12i1.48-58.6389Anahtar Kelimeler:
Isparta- Kışlık- Mercimek- Verim- KaliteÖzet
Bu araştırma, Isparta koşullarında 11 kırmızı mercimek çeşidinin (Çiftçi, Özbek, Kafkas, Tigris, Fırat-87, Evirgen, Seyran-96, Çağıl, Altıntoprak, Şakar ve Kırmızı-51) verim ve bazı verim öğeleri bakımından değerlendirilmesi amacıyla yürütülmüştür. Çalışma 2018-2021 yılları arasında iki yıl süreyle, tesadüf bloklarında bölünmüş parseller deneme desenine göre 3 tekrarlamalı olarak kurulmuş, varyans analizleri yapılmış, önemlilik olduğu belirlenen faktörlerde elde edilen ortalamalar Tukey testi ile karşılaştırılmıştır. İki yıllık ortalamalara göre bitki boyu 21,75-28,01 cm, ilk bakla yüksekliği 10,21-15,91 cm, bitkide bakla sayısı 31,31-49,48 adet, tane sayısı 36,06-64,76 adet, bitki verimi 2,41-5,17 g, tane verimi 139,61-257,73 kg da-1, bin tane ağırlığı 29,50-38,32 g, hasat indeksi %30,03-49,31, su alma kapasitesi 0,019-0,033 g tane-1 ve protein oranı %26,83-29,75 arasında değişim göstermiştir. Sonuç olarak tane verimi ve verime katkısı yüksek özellikler bakımından Evirgen, Çağıl ve Seyran-96 çeşitlerinin ön plana çıktığı belirlenmiştir.
Referanslar
Abo-Hegazy, S. R. E., Selim, T., & El-Emam, E. A. A. (2012). Correlation and path coefficient analyses of yield and some yield components in lentil. Egyptian Journal Plant Breeding, 16(3):147-159. doi: 10.12816/0003954
Adak, M. S. (2001). Kuru Tarım Alanlarında Nadas, Kışlık ve Yazlık Mercimekten Sonra Toprakta Nem Değerlerinin Belirlenmesi. Turkish Journal of Agriculture and Forestry, 25: 257-263. TÜBİTAK.
Adak, M.S., Kayan, N., & Benlioğlu, B. (2015). Yemeklik Tane Baklagiller Üretiminde Değişimler ve Yeni Arayışlar. Türkiye Ziraat Mühendisliği VIII. Teknik Kongresi, Ankara, Türkiye, 12-16 Ocak 2015, pp. 386-400.
Adak, M.S. (2021). Yemeklik Baklagiller. Ankara Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Yayın No: 1652, Ders Kitabı: 603, Ankara. ISBN: 978-605-136-501-5.
Aghili, P., Imani, A. A., Shahbazi, H., & Alaei, Y. (2012). Study of correlation and relationships between seed yield and yield components in lentil (Lens culinaris Medik). Annals of Biological Research, 3(11): 5042-5045.
Alghamdi, S., Khan, A. M., Ammar, M.H., El-Harty, E. H., Migdadi, H. M., El-Khalik, S. M. A., Al-Shameri, A.M., Javed, M. M., & Al-Faifi, S. A. (2014). Phenological, nutri-tional and molecular diversity assessment among 35 introduced lentil (Lens culinaris Medik.) genotypes grown in Saudi Arabia, International Journal of Molecular Sciences, 15: 277-295. DOI: https://doi.org/10.3390/ijms15010277
Andrews, C. J. (1987). Low- Temperature Stress in Field and Forage Crop Production-An Overview. Canadian J. of Plant Science, 67: 1121-1133.
Anonim, (2013). DPT, Onuncu Beş Yıllık Kalkınma Planı. Available from: https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2022/08/Onuncu_Kalkinma_Plani-2014-2018.pdf [Accessed 21 September 2023]
Anonim, (2020). TÜİK Bitkisel üretim istatistikleri. Available from: https://data.tuik.gov.tr/Kategori/GetKategori?p=tarim-111&dil=1 [Accessed 1 August 2023]
Anonim, (2022.) Food and Agriculture Organization of the United Nations. FAOSTAT. Available from: http://www.fao.org/faostat/en/#data/QC [Accessed 20 September 2023]
Aslan, H. (2023.) Türkiye’de Kırmızı Mercimek Üretiminin Ekonomik Açıdan Sürdürülebilirliğinin İncelenmesi. MSc Thesis, Graduate School of Natural and Applied Sciences, Harran University, Şanlıurfa, Turkey.
Aydoğan, A. (2001.) Ülkemizde Mercimek Üretimi. Ankara Tarım İşletmeleri Genel Müdürlüğü, Tigem Dergisi, 80: 30-39. ISSN: 1302-860X
Aydoğan, A., Aydın, N., Karagöz, A., Karagül, V., Horan, A., & Gürbüz, A. (2003). İç Anadolu ve Kuzey Geçit Bölgelerindeki Yeşil Mercimek (Lens culinaris Medic.) Genetik Kaynaklarının Toplanması, Karakterizasyonu ve Ön Değerlendirmesi. Türkiye 5. Tarla Bitkileri Kongresi. 13-17 Ekim, Diyarbakır, Türkiye, pp, 160- 165.
Aydoğan, A., Karagül, V., & Gürbüz, A. (2008). Farklı Ekim Zamanlarının Yeşil ve Kırmızı Mercimeğin (Lens culinaris Medik.) Verim ve Verim Öğelerine Etkileri. Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi, 17(1-2). Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/tarbitderg/issue/11504/137020
Benek, S. (2009). Ortaya Çıkışı, Gelişme Seyri ve Bölgeye Etkileri Bakımından Güneydoğu Anadolu Projesi (GAP). Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 64(03): 45-71.
Biçer, B. T., & Şakar, D. (2004). Evaluation Of Some Lentil Genotypes At Different Locations In Turkey. International Journal of Agriculture & Biology, 6(2): 317-320.
Biçer, B. T., & Şakar, D. (2011). Mercimek (Lens culinaris Medik.) Hatlarının Verim ve Verim Özellikleri Yönünden Değerlendirilmesi, Harran Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 15(3): 21-27. Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/harranziraat/issue/18436/194137
Biçer, B. T. (2001). Diyarbakır Yöresinden Toplanan Bazı Nohut (Cicer arietinum L.) Yerel Çeşitlerinde Önemli Bitkisel ve Tarımsal Özelliklerin Belirlenmesi Üzerine Bir Araştırma. PhD Dissertation. Institute of Natural and Applied Sciences, Çukurova University, Adana, Türkiye.
Bolat, M., Ünüvar, F.İ., & Dellal, İ. (2017). Türkiye’de yemeklik baklagillerin gelecek eğilimlerinin belirlenmesi. Tarım Ekonomisi Araştırmaları Dergisi, 3(2): 7-18. Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/tead/issue/33481/372173
Burç, H. (2019). Türkiyede tescil edilmiş bazı mercimek çeşitlerinin Kahramanmaraş ekolojik şartlarında verim ve bazı morfolojik özelliklerinin belirlenmesi. MSc Thesis, Graduate School of Natural and Applied Sciences, Kahramanmaraş Sütçü İmam University, Kahramanmaraş, Türkiye.
Ceyhan, E. (1999). Konya Ekolojik Şartlarında Farklı Ekim Zamanlarının Yemeklik Bezelye (Pisum sativum L.) Çeşitlerinde Verim, Verim Unsurları ile Kalite Üzerine Etkileri. MSc Thesis, Institute of Science, Selçuk University, Konya, Türkiye.
Çiftçi, C. Y. (2004). Dünyada ve Türkiye’de Yemeklik Tane Baklagiller Tarımı. TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası Teknik Yayınları Dizisi. No.5, Ankara, 88s.
Çokkızgın, A. (2007). Güney ve Güneydoğu Anadolu Bölgelerinden Toplanan Bazı Kırmızı Mercimek (Lens culinaris medik.) Yerel Genotiplerinin Bitkisel ve Tarımsal Özelliklerinin Belirlenmesi Üzerine bir Araştırma. PhD Dissertation. Institute of Natural and Applied Sciences, Çukurova University, Adana, Türkiye.
Çölkesen, M., Çokkızgın, A., Turan, B.T., & Kayhan, K. (2005). Kahramanmaraş ve Şanlıurfa Koşullarında Değişik Kışlık Mercimek (Lens culinaris Medic.) Çeşitlerinde Verim ve Kalite Özellikleri Üzerine Bir Araştırma. GAP IV. Tarım Kongresi, Şanlıurfa, Türkiye, 21-23 Eylül 2005, pp. 826-833.
Du, S., Jiang, H., Yu, X., & Jane, J. (2014). Physicochemical and functional properties of whole legume flour. Food Science and Technology. 55: 308-313. DOI: https://doi.org/10.1016/j.lwt.2013.06.001
Elkoca, E., Aydoğan, C., Haliloğlu, K., Aydın, M. (2023). İspir kuru fasulye (Phaseolus vulgaris L.) hatlarının tane kalite özellikleri yönünden karakterizasyonu. Anadolu Tarım Bilimleri Dergisi, 38(2): 353-372. DOI: https://doi.org/10.7161/omuanajas.1269278
Erman, M. (1992). Van Ekolojik Koşullarında Mercimeğin Çeşit ve Adaptasyon Özellikleri Üzerinde Araştırmalar. MSc Thesis, Institute of Natural and Applied Sciences, Yüzüncü Yıl University, Van, Türkiye.
Erman, M., Demirhan, H., & Tunçtürk, M. (2005). Siirt Ekolojik Koşullarında Kışlık Olarak Yetiştirilebilen Bazı Mercimek Çeşitlerinin Önemli Tarımsal ve Bitkisel Özelliklerinin Belirlenmesi. Türkiye IV. Tarla Bitkileri Kongresi, Antalya, Türkiye, 5- 9 Eylül 2005, pp. 237-240.
Erskine, W., Adham, Y., & Holly, L. (1989). Geographical Distribution of Variation in Guanbative Traits in a World Lentil Collection. Euphytica, 43(12): 97-103. DOI: https://doi.org/10.1007/BF00037901
Erskine, W., & Ashkar, F. E. (1993). Rainfall And Temperature Effects On Lentil (Lens culinaris) Seed Yield In The Mediterranean Environment. The Journal of Agricultural Science, 121: 347–354. DOI: https://doi.org/10.1017/S0021859600085543
Eser, D. (1988). Uluslararası Nohut-Mercimek Sempozyumu, Antalya, Türkiye, 14-15 Ocak 1988, pp. 258.
Hakkoymaz, O. (2018). Konya Ekolojik Şartlarında Farklı Zamanlarda Ekilen Kışlık Mercimek Çeşitlerinin Verim ve Bazı Fenolojik, Morfolojik ve Teknolojik Özelliklerinin Belirlenmesi. PhD Dissertation. Institute of Science, Selçuk University, Konya, Türkiye.
Jain, S. K., Sharma, H. L., Mehra, R. B., & Khare, J. P. (1991). Multiple Correlation and Regression Analysis in Lentil. Lens. 18(1-2): 11-13.
Kaplan, G. (2015). Türkiye’de Tescil Edilmiş Bazı Mercimek (Lens Culinaris Medic.) Çeşitlerinin Van Koşullarında Verim ve Verim Öğelerinin Belirlenmesi. MSc Thesis, Institute of Natural and Applied Sciences, Yüzüncü Yıl University, Van, Türkiye.
Karabak, S., & Cevher, C. (2002). Orta Anadolu Bölgesinde nohut ve mercimek tarımını sınırlandıran sosyo-ekonomik faktörlerin tespiti. Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi, 11(1-2): 99-119.
Karacıl, B. (2023). Demir ve Çinko Uygulamalarının Mercimek Çeşitlerinin Verim ve Kalite Özelliklerine Etkisi. MAS Journal of Applied Sciences, 8(1): 56-65. DOI: https://doi.org/10.5281/zenodo.7652687
Karayel, R. (2012). Samsun‟da ekilen bezelye genotiplerinin bazı fizikokimyasal özelliklerinin belirlenmesi ve ıslah materyali olarak uygunluğunun değerlendirilmesi. PhD Dissertation. Graduate School of Natural and Applied Sciences, Ondokuz Mayıs University, Samsun, Türkiye.
Kaya, F. (2010). Ülkemizde yetiştirilen bazı mercimek çeşitlerinin bileşimlerinin belirlenmesi. Msc Thesis, Institute of Natural and Applied Sciences, Çukurova University, Adana, Türkiye.
Kaya, M. (2000). Winner Bezelye (Pisum sativum L.) Çeşidinde Farklı Aşılama Yöntemleri, Azotlu Gübre Dozları ile Ekim Zamanlarının Verim ve Verim Öğelerine Etkileri. PhD Dissertation. Graduate School of Natural and Applied Sciences, Ankara University, Ankara, Türkiye.
Koç, M. (2015). Güneydoğu Anadolu Bölgesi Ekolojik Koşullarında Bazı Kırmızı Mercimek (Lens culinaris Medik.) Çeşit ve Hatlarının Önemli Tarımsal Özellikleri Yönünden Genotip x Çevre İnteraksiyonları ve Stabilitelerinin Belirlenmesi Üzerine Araştırmalar. PhD Dissertation. Institute of Natural and Applied Sciences, Çukurova University, Adana, Türkiye.
Köse, Ö. D. E. (2018). Farklı Ekim Sıklıklarında Yetiştirilen Yazlık ve Kışlık Mercimek Çeşitlerinin Tarımsal ve Kalite Özelliklerinin Belirlenmesi. PhD Dissertation. Graduate School of Natural and Applied Sciences, Ondokuz Mayıs University, Samsun, Türkiye.
Kün, E., Çiftçi, C. Y., Birsin, M., Ülger, A. C., Karahan, S., Zencirci, N., Öktem, A., Güler, M., Yılmaz, N., & Atak, M. (2005). Tahıl ve Yemeklik Dane Baklagiller Üretimi. TMMOB. Ziraat Mühendisleri Odası VI. Teknik Kongre. Ankara, Türkiye 3-7 Ocak 2005, pp. 403.
Küsmenoğlu, İ., & Aydın, N. (1995). The Current Status of Lentil Germplasm Exploitation for Adaptation to Winter Sowing in the Anatolian Highlands. Autumn- Sowing of Lentil in The Highlands of West Asia and North Africa (Ed: J.D.H. Keating and I. Küsmenoğlu) pp:64-71. CRIFC-Ankara.
Meyveci, K., & Munsuz, N. (1987). Orta Anadolu Bölgesi koşullarında ikili ekim nöbeti sisteminde toprakta nem ve inorganik azot formlarının belirlenmesi. Türkiye Tahıl Simpozyumu, Türkiye, 6-9 Ekim 1987.
Nath, U. K., Rani, S., Paul, M. R., Alam, M. N., & Horneburg, B. (2014). Selection of superior lentil (Lens esculenta M.) genotypes by assessing character association and genetic diversity. The Scientific World Journal, 2014:1-6. DOI: https://doi.org/10.1155/2014/372405
Nygaard. D. F., & Hawtm, G. (1981). Production, Trade and Uses in Lentils. CAB International and Icarda, Wallingford, VK and Alleppo, pp. 7-13.
Öktem, G. A. (2016). Şanlıurfa Koşullarında Yetiştirilen Bazı Kırmızı Mercimek (Lens culinaris Medik.) Genotiplerinin Verim ve Verim Öğelerinin Belirlenmesi. Nevşehir Bilim ve Teknoloji Dergisi, 5(1): 27–34. DOI: https://doi.org/10.17100/nevbiltek.56241
Özaktan, H. (2021). Technological characteristics of chickpea (Cicer arietinum L.) cultivars grown under natural conditions. Turkish Journal of Field Crops, 26(2): 235-243. DOI: https://doi.org/10.17557/tjfc.1018627
Özaktan, H. & Doymaz, A. (2022). Mineral composition and technological and morphological performance of beans as influenced by organic seaweed-extracted fertilizers applied in different growth stages. Journal of Food Composition and Analysis, no.114, 1-9. DOI: https://doi.org/10.1016/j.jfca.2022.104741
Özer, M. S., & Kaya, F. (2010). Physical, chemical and physicochemical properties of some lentil varieties grown in Turkey. Journal of Food, Agriculture & Environment, 8(3-4): 610-613.
Roy, S., Islam, M. A., Sarker, A., Malek, M. A., Rafii, M. Y, & Ismail, M. R. (2013). Determination of genetic diversity in lentil germplasm based on quantitative traits. Australian Journal of Crop Science, 7: 14-21.
Sharma, V., Paswan, S. K, Singh, V.K., & Khandagale, S. (2014). Correlation and path coefficient analysis of economically important traits in lentil (Lens culinaris Medik.) germplasm. Supplement on Genetics and Plant Breeding, 9(2): 819-822.
Solanki, L. S., & Phogat, D. S. (2002). Genotype x environment interaction for seed yield and its component traits in lentil. Annals of Arid Zone, 41(1).
Şakar, D., & Biçer, B. T. (2001). Güneydoğu Anadolu Mercimeklerinde Önemli Bitkisel ve Tarımsal Özellikler Yönünden Farklılıklar. Türkiye IV. Tarla Bitkileri Kongresi, Tekirdağ, Türkiye 17-21 Eylül 2001, pp. 309-313.
Şakar, D., Durutan, N., & Meyveci, K. (1988). Factors Which Limit the Productivity of Cool Season Food Legumes in Turkey. In: World Crops: Cool Season Food Legumes (Summerfiels, R.J. EDS). Kluwer Academic, pp.137-146. Dordrecht, Netherlands.
Tantekin, M. (2008). Diyarbakır Ekolojik Koşullarında Bazı Kışlık Kırmızı Mercimek (Lens culinaris Medic.) Çeşitlerinde Farklı Ekim Sıklıklarının Verim ve Verim ile İlgili Özelliklere Etkisi Üzerine Bir Araştırma. Msc Thesis, Institute of Natural and Applied Sciences, Çukurova University, Adana, Türkiye.
Tekin, Y. (2019). Batman ekolojik koşullarında farklı mercimek çeşitlerinin verim ve adaptasyon özellikleri üzerinde araştırma. MSc Thesis, Graduate School of Natural and Applied Sciences, Siirt University, Siirt, Türkiye.
Toklu, F., Biçer, B. T., & Karaköy, T. (2009). Agro-morphological characterization of the Turkish lentil landraces. African Journal of Biotechnology, 8(17): 41214127.
Toklu, F., Özkan, H., Karaköy, T., & Coyne, C. J. (2017). Evaluation of advanced lentil lines for diversity in seed mineral concentration, grain yield and yield components. Tarım Bilimleri Dergisi, 23: 213-222. Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/ankutbd/issue/56553/786610
Ton, A., Karaköy, T.İ., & Anlarsal, A. E. (2014). Türkiye ‘de Yemeklik Tane Baklagiller Üretiminin Sorunları ve Çözüm Önerileri. Turkish Journal of Agriculture-Food Science and Technology, 2(4): 175-180. DOI: https://doi.org/10.24925/turjaf.v2i4.175-180.72
Wang, N. (2014). Quality of western Canadian lentils. Program Manager, Pulse Research. Canadian Grain Commission, pp. 1-14.
Yıldırım, S. (2022). Farklı Sıra Arası Mesafelerin Mercimek Çeşitlerinde Verim ve Verim Öğelerine Etkileri. MSc Thesis, Graduate School of Natural and Applied Sciences, Siirt University, Siirt, Türkiye.
Yıldız, E. (2007). Diyarbakır Koşullarında Bazı Kırmızı Mercimek (Lens culinaris Medik.) Çeşitlerinde Önemli Bitkisel ve Tarımsal Özelliklerin Belirlenmesi Üzerine Bir Araştırma. Msc Thesis, Institute of Natural and Applied Sciences, Çukurova University, Adana, Türkiye.
Zia-ul-Haq, M., Ahmad, S., Aslam Shad, M., Iqbal, S., Qayum, M., Ahmad, A., Luthria, D.L., & Amarowicz, R. (2011). Compositional studies of lentil (lens culinaris medik.) cultivars commonly grown in Pakistan. Pakistan Journal of Botany, 43(3): 1563-1567.
Zulkadir, G., Çölkesen, M., İdikut, L., Çokkızgın, A., Girgel, Ü., Tanrıkulu, A., Canbolat, M., & Güneş, M. (2015). Kahramanmaraş Koşullarında Farklı Mercimek (Lens culinaris Medic.) Genotiplerinde Bitki Sıklığının Verim ve Verim Unsurlarına Etkisinin Araştırması. Harran Tarım ve Gıda Bilimleri Dergisi, 19(3): 135-143. Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/harranziraat/issue/18452/194267
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License ile lisanslanmıştır.