Türkiye’de Lisanslı Depoculuk Sisteminin Tarım Piyasalarına Entegrasyonu ve Benimsenmesinin Önündeki Kısıtlar
DOI:
https://doi.org/10.24925/turjaf.v12i5.773-785.6712Anahtar Kelimeler:
Lisanslı Depoculuk- Elektronik Ürün Senedi- Ürün İhtisas Borsaları- Tarım Ürünleri Piyasası- Lisanslı Depo KapasitesiÖzet
Bu çalışmanın amacı, tarım piyasalarının finansal piyasalarla buluşmasını ve ürün ihtisas borsacılığı ile türev piyasalara geçişini hızlandırmayı vadeden lisanslı depoculuk sisteminin, Türkiye’de beklenen başarıyı neden yakalayamadığını tespit etmektir. Bu amaçla çalışma, lisanslı depoculuk sisteminin tarım piyasalarına entegrasyonu ve üreticiler tarafından benimsenmesini engelleyen kısıtlara odaklanmıştır. Lisanslı depoculuk sisteminin üreticiye, sanayiciye, tüccara, tarımsal ve finansal piyasalara önemli avantajlar sunduğu literatürde birçok çalışmada yer almaktadır. Bu denli avantajlı bir sistemin benimsenmesini engelleyen unsurların belirlenmesi önemli görülmüştür. Yapılan araştırma ile, Türkiye’de lisanslı depoculuk sisteminin üreticide yeterince karşılık bulmamasının, gelişmekte olan diğer ülkelerde de aynı nedenlere bağlı olduğu tespit edilmiştir. Araştırma bulgularına göre, sistemin benimsenmesinde en önemli kısıt, lisanslı depo kapasitesinin yetersizliği, tarımın yapısal sorunları ve küçük ölçekli üreticiyi sisteme çekecek yeterli unsurun bulunmamasıdır. Türkiye ve gelişmekte olan çoğu ülkede tarımsal üretim, küçük çiftliklerde yapılmaktadır. Tarım sektörünün büyük çoğunluğunu oluşturan küçük aile çiftliklerinin sisteme katılımını sağlayacak politika ve motivasyon araçları geliştirilmediği sürece, sistemin amacına hizmet etmesi mümkün gözükmemektedir.
Referanslar
Adjognon, G. S., Gassama, A., Guthoff, J. C., & Pouliquen, V. M. J. (2019). Implementing effective warehouse receipt financing systems: lessons from a pilot WRS project in the Senegal River valley. The World Bank, 139445, 1-28.
Akdi, Y. (2017). Zaman serileri analizi (Birim kökler ve kointegrasyon). Genişletilmiş 2. Baskı. Gazi Kitabevi, ISBN: 978-6055543327.
Akın, C.S. (2021). Sosyal sermaye ve ekonomik büyüme: farklı gelir grupları üzerine yatay kesit analizi. The Journal of Academic Social Science Studies, 6 (6 Issue 7), 13-35.
Anugrah, I.S., & Suryani, E. (2015). Warehouse receipt system (WRS) in institutional perspectives of service supplier and users in subang regency: a case study of ksu annisa. Analisis Kebijakan Pertonian, 13(1), 55-73.
Atmaca, L. (2024, Şubat 5). Lisanslı depo kurulum maliyeti. Tarım Memleketi,. https://tarimmemleketi.com/lisansli-depo-kurulum-maliyeti; Erişim Tarihi: 06.02.2024.
Bayramoğlu, Z. (2020, Temmuz 27). Tarımsal kalkınmada farklı yaklaşımlar. Türk Tarım Orman Dergisi. http://www.turktarim.gov.tr/Dergiler; Erişim Tarihi: 04.02.2024
Ceyhan, V., Karabak, S., Taşcı, R., Bolat, M., Hazneci, K., Kavakoğlu, H., Okur, Y., Kaya, E., Pehlivan, A. & Acar, O. (2018). Buğday ve arpa ticaretinde lisanslı depoculuk sisteminin yapısal ve ekonomik analizi ve depolarda kapasite optimizasyonu. T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı Araştırma - Geliştirme Destek Programı Proje Sonuç Raporu. TAGEM / 16 / AR-GE / 43, Ankara Ticaret Borsası, Aralık 2018.
Coulter, J. & Onumah, G. (2002), “The role of warehouse receipt systems in enhanced commdity marketing a rural livelihoods in Africa”. Food Policy, Vol.27, No.4, pp.319-337.
Çelik, E. (2023). Türkiye ürün ihtisas borsası ve lisanslı depoculuk: Eskişehir ilinde bir uygulama. Eskişehir Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi.
Deniz, M. H., Özçelebi, O. & Hobikoğlu, E.H. (2011). Küresel rekabet koşullarında Türkiye’de lisanslı depoculuğun gelişmesinin Türk tarım ürünlerinin rekabet gücüne etkisi. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, 61(2), 165-186.
Ergin, A., & Bal, E. Ç. (2020). Türkiye’de lisanslı depoculuk sistemi, elektronik ürün senedi ve Türkiye ihtisas borsası. Sosyal, Beşeri ve İdari Bilimler Dergisi, 3(4), 261-272.
Ergun, H., Gülal, M., & Kılıçarslan, A. (2022). Lisanslı depoculuk sektöründe faaliyet gösteren şirketlerin işlem performanslarının çok kriterli karar verme yöntemleriyle ölçülmesi. Muhasebe ve Finansman Dergisi, (94), 105-132.
Eştürk, Ö. & Kaya, S. (2023). Gıda ve tarım piyasalarında regülasyonun önemi. Politik Ekonomik Kuram, 7(2), 472-486.
Giovannucci, D., Varangis, P., & Larson, D. (2000). Warehouse receipts: facilitating credit and commodity markets, a guide to developing agricultural markets and agro-enterprises. Washington DC: World Bank Group.
Gunawan, E., Kuwornu, J. K, Datta, A. & Nguyen, L. T. (2019). Factors influencing farmers’ use of the Warehouse receipt system in Indonesia. Agricultural Finance Review, 79 (4), 537-563. ISSN: 0002-1466.
Güdücü, B. (2018). Türkiye’de üretilen ve uluslararası lojistiğe konu olan lisanslı depoda muhafaza edilen emtia ve emtia senetlerinin finansman aracı olarak kullanımı için bir model önerisi. KTO Karatay Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Konya.
Hazneci (2019). Zaman serisi analizleri. avys.omu.edu.tr; Erişim Tarihi: 14.02.2024.
İlter Küçükçolak, N. (2022). Ürün ihtisas borsacılığının gıda fiyat istikrarına katkısı. Pamukkale University Journal of Social Sciences Institute/Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (49).
Karabaş, S: & Karkacıer, O. (2023). Tarım-Sanayi ilişkilerine input output modeli ile yapısal yaklaşım. Bidge Yayınları, Tarım Ekonomisinde Güncel Çalışmalar. ISBN: 978-625-6707-94-8
Karagül, M., & Masca, M. (2005). Sosyal sermaye üzerine bir inceleme. Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 37-52.
Katunze, M., Kuteesa, A., Mujumbi, T., & Mahebe, D. (2017). Uganda warehousing receipt system: Improving market competitiveness and service delivery (No. 677-2017-2264). Research Series No. 137.
Kaya, M. (2017). “Tarımda lisanslı depoculuk sistemi: hububat piyasası örneği”. Kalkınma Bakanlığı Uzmanlık Tezi, Yıllık Programlar ve Konjonktür Değerlendirme Genel Müdürlüğü, Yayın No: 2971, Ankara.
Kaya, M. (2018). ABD lisanslı depoculuk sistemi ve fiyat desteği uygulaması ışığında hububatta yeni bir destekleme fiyat sistemi önerisi. Tarım Ekonomisi Dergisi, 24(1), 53-62.
Kaya, A. (2023). Tarımsal ürün fiyatlarının oluşumunda lisanslı depoculuğun etkisi: İç Anadolu Bölgesi özelinde bir inceleme. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Uzmanlık Tezi, Ankara.
Ketboğa, M. (2020). Kuru kayısı sektöründe lisanslı depoculuk sistemine geçişin sektör üzerinde oluşturacağı gelişmeler. Bartın Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 11(21), 168-181.
Memiş, S. & H.D. Keskin (2015). Tarımsal mamullerde lisanslı depoculuk sisteminin rolü. Yönetim ve Ekonomi, Celal Bayar Üniversitesi İ.İ.B.F. 22/2 (2015) 619-633.
Miranda, M., Mulangu, F., Kemeze, F. H., & Kolavalli, S. (2018). Does warehouse receipt financing benefit ghanaian smallholders? (Vol. 13). Intl Food Policy Res Inst.
Özsoy Çalış, N., Babuşcu, Ş., & Hazar, A. (2022). Bir tarımsal kredi olarak ELÜS rehni karşılığında kredi kullandırımı. Gümrük ve Ticaret Dergisi, 9(27), 25-41.
Öztopçu, A. (2021). Sosyal sermaye teorisi ve sürdürülebilir yerel kalkınma. Yeni İnsan Yayınevi, İstanbul. ISBN: 978-975-2498-01-3.
Pillai, D., & Deshpande, S. M. (2022). Exploring warehouse receipts financing for farmers through a case study. Journal of Agribusiness in Developing and Emerging Economies, (ahead-of-print).
Sezal, L. (2017). Türkiye’de lisanslı depoculuk sistemi ve sağlanan devlet teşvikleri. Journal of International Social Research, 10(52).
TAKASBANK (2024). TAKAS İSTANBUL. Elektronik Ürün Senedi İşlem İstatistikleri. https://www.takasbank.com.tr/tr/istatistikler/elektronik-urun-senedi-islemleri-ile-ilgili-istatistiki-bilgiler; Erişim Tarihi: 14.02.2024.
Tarım ve Orman Bakanlığı (2022). Buğday Bülteni. Sayı: 20, Mayıs 2022. https://www.tarimorman.gov.tr/; Erişim Tarihi: 02.02.2024.
Tarhan, S. & Dellal, İ. (2021). Toprak Mahsulleri Ofisi alım politikalarının üreticilerin buğday üretim uygulamaları üzerine etkisi: Ankara İli Gölbaşı İlçesi Örneği. Ziraat Mühendisliği, (373), 19-28.
Tarsus Ticaret Borsası (2021). 2021 Mısır Raporu. http://tarsustb.tobb.org.tr/; Erişim Tarihi: 02.02.2024.
TEPGE (2022). Ürün Raporu, Arpa. Tarımsal Ekonomi ve Politika Geliştirme Enstitüsü. TEPGE Yayın No: 361 ISBN: 978-625-8451-56-6.
TMO (2021). Toprak Mahsulleri Ofisi Genel Müdürlüğü. Toprak Mahsulleri Ofisi 83 Yaşında. https://tmo.gov.tr/kurum-haber/286/toprak-mahsulleri-ofisi-83-yasinda; Erişim Tarihi: 13.02.2024.
TMO (2023). Toprak Mahsulleri Ofisi Genel Müdürlüğü. Ekim 2023 Raporu. https://www.tarimorman.gov.tr/sgb/Belgeler/SagMenuVeriler/TMO.pdf; Erişim Tarihi: 01.02.2024.
TUİK (2018). Tarımsal İşletme Yapı Araştırması, 2016 Haber Bülteni. Sayı: 24869. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Tarimsal--Isletme-Yapi-Arastirmasi-2016-24869; Erişim Tarihi: 04.02.2024.
TUİK (2023). Bitkisel Üretim İstatistikleri, 2023, Haber Bülteni. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Bitkisel-Uretim-Istatistikleri-2023-49535; Erişim Tarihi: 14.02.2024.
TÜRİB (2020). Türkiye Ürün İhtisas Borsası Faaliyet Raporu. https://www.turib.com.tr; Erişim Tarihi: 12.01.2024.
William, J. G., & Kaserwa, N. (2015). Improving smallholder farmers access to finance through warehouse receipt system in Tanzania. International Journal of Economics and Financial Research, 1(3), 41-49.
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
