Farklı Azot Dozlarının Keten Bitkisinin Verim ve Verim Özelliklerine Etkisi
DOI:
https://doi.org/10.24925/turjaf.v12is3.2718-2725.7278Anahtar Kelimeler:
Azot- Linum usitatissimum L.- Ahır gübresi- Yağ oranı- Keten bitkisiÖzet
Keten bitkisi ülkemizin hemen hemen her bölgesinde yetişebilmesi, kullanım alanlarının çeşitliliği, hem lifinden, hem de yağından faydalanılması gibi özellikleri ile ön plana çıkan önemli bir endüstri bitkisidir. Çalışmada farklı azot dozlarının keten bitkisinin verim ve verim özelliklerine etkisinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Araştırma Tokat-Kazova şartlarında 2020 ve 2021 yılı vejetasyon döneminde kuru şartlarda yürütülmüştür. Çalışma Tesadüf Blokları Deneme Desenine göre üç tekerrürlü olarak yürütülmüştür. Çalışmada yağlık Atalanta çeşidi ve 750 tohum/m2 bitki sıklığı kullanılmıştır. Çalışmada 5 farklı azot (N) dozu (kontrol (0), 7, 10, 13, 16 kg/da) yer almıştır. Çalışmada; bitki boyu, bitki başına dal sayısı, bitkideki kapsül sayısı, kapsüldeki tohum sayısı, bin tohum ağırlığı, tohum verimi, yağ oranı ve yağ verimi parametreleri incelenmiştir. Yıllar ortalamasına göre bitki boyu 49,88-52,11 cm, dal sayısı 2,6-3,2 adet/bitki, bitkideki kapsül sayısı 23,55-34,00 adet/bitki, kapsülde tohum sayısı 5,25-5,66 adet/kapsül, bin tohum ağırlığı 5,17-5,29 g, tohum verimi 54,68-90,30 kg/da, yağ oranı %33,01-35,55 ve yağ verimi 17,98-31,84 kg/da arasında değişmiştir. Tokat-Kazova’da kuru şartlarda ketende azot dozlarının etkisinin araştırıldığı çalışma sonucunda; dekara tohum ve yağ verimi bakımından 10-13 kg/da azot dozları ön plana çıkmıştır. Gübre tasarrufunu düşünerek 10 kg/da azot dozunun kullanılmasının daha uygun olacağı düşünülmektedir.
Referanslar
Ali, M., Hasan, F.U., & Afzal, M. (2016). Response of Linola (Linum usitatissimum L.) To Different Spacings under Rainfed Conditions. Cercetari Agronomice in Moldova. 2 (166): 87- 96.
Amdekar, S.J. (2014). Statistical Methods: For Agricultural and Biological Sciences. Alpha Science International Limited.
Andruszczak, S., Gawlik-Dziki, U., Kraska, P., Kwieci´nska-Poppe, E., R´o˙ zyło, K., & Pałys, E. (2015). Yield and quality traits of two linseed (Linum usitatissimum L.) cultivars as affected by some agronomic factors. Plant Soil Environ. 61, 247–252.
Anonim, (2024a). Food and Agriculture Organization of the United Nations. https://www.fao.org/home/en/.
Anonim, (2024b). Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK). Bitkisel Üretim İstatistikleri, https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn=92velocale=tr.
Atakişi, D., 1999. Yağ Bitkileri Yetiştirme ve Islahı. Tekirdağ Ziraat Fakültesi Ders Kitabı Yayınları 10,11, Yayın No:148, Tekirdağ, 181s.
Aydın, D. (2020). Farklı dönemlerde yapılan sulamanın yağlık keten (Linum usitatissimum L.) çeşitlerinde verim, verim unsurları ve kalite özellikleri. (Doktora Tezi). Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Tarla Bitkileri Ana Bilim Dalı, Eskişehir.
Bacenetti, J., Restuccia, A., Schillaci, G., & Failla, S. (2017). Biodiesel production from unconventional oilseed crops (Linum usitatissimum L. and Camelina sativa L.) in Mediterranean conditions: Environmental sustainability assessment. Renewable Energy, 112, 444-456.
Berti, M., Fischer, S., Wilckens, R., & Hevia, F. (2009). Flax seed response to N, P, and K fertilization in south central Chile. Chilean journal of Agricultural Research, 69:145-153.
Bhatty, R.S., & Cherdkiatgumchai, P. (1990). Compositional analysis of laboratory-prepared and commercial samples of linseed meal and of hull isolated from flax. Journal of the American Oil Chemists’ Society, 67: 79–84.
Bozkurt, D. & Kurt O. (2007). Keten (Linum usitatissimum L.)’in verim ve verim unsurlarına ekim zamanı ve toprak sıcaklığının etkisi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 22(1): 20-25.
Chopra, D., & Badiyala, D. (2016). Influence of nitrogen fertilization on performance of linseed (Linum usitatissimum L.) under utera system. Himachal Journal of Agricultural Research 42(1): 108-110.
Culpan, E., & Gürsoy, M. (2023). Effects of different boron doses on germination, seedling growth and relative water content of linseed (Linum usitatissimum L.). Selcuk Journal of Agriculture and Food Sciences 37 (2), 389–397.
Çopur, O., Gur, M. A., Karakus, M., & Demirel, U. (2006). Determination of correlation and path analysis among yield components and seed yield in oil flax varieties (Linum usitatissimum L.). Journal of Biological Sciences, 6(4), 738-743.
Deme, T., Haki, G. D., Retta, N., Woldegiorgis, A., & Geleta, M. (2021). Fatty acid profile, total phenolic content, and antioxidant activity of niger seed (Guizotia abyssinica) and linseed (Linum usitatissimum). Frontiers in Nutrition, 8, 674-682.
Demirbaş, A., & Geren, H. (2023). Farklı Azot Seviyelerinin Keten (Linum usitatissimum) Bitkisinde Verim ve Bazı Verim Özelliklerine Etkisi. ISPEC Tarım Bilimleri Dergisi, 7(2): 237-244.
Dilenssie, A., Deselagn, T., & Ashagre, H. (2020). Effect of Nitrogen Fertilizer Rates on Seed Yield and Oil Quality of Linseed (Linum usitatissimum L.) Varieties in Welmera District, Central Highland of Ethiopia Journal of Science and Sustainable Development (JSSD), 8(2), 62-73.
Djuricic, I., & Calder, P. C. (2021). Beneficial outcomes of omega-6 and omega-3 polyunsaturated fatty acids on human health: An update for 2021. Nutrients, 13(7), 2421.
Dordas, C.A. (2010). Variation of physiological determinants of yield in linseed in response to nitrogen fertilization. Industrial Crops and Products 31: 455–465.
Endes, Z. (2010). Konya şartlarında bazı yağlık keten (Linum usitatissimum L.) çeşit ve popülasyonlarında farklı ekim zamanlarının verim ve kalite üzerine etkisinin belirlenmesi. (Doktora Tezi). Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Konya.
Eseroğlu, S. (2022). Yağ Keteninde (Linum usitatissimum L.) Farklı Ekim Normalarının Verim ve Verim Bileşenlerine Etkisi. (Yüksek Lisans Tezi). Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi Tarla Bitkileri Ana Bilim Dalı.
Gabiana, C.P. (2005). Response of linseed (Linum usitatissimum L.) to irrigation, nitrogen and plant population (Yüksek Lisans Tezi). Master of Applied Sciences, Lincoln University. New Zealand.
Gabiana, C., Mckenzie, B.A., & Hill, G.D. (2005). The influence of plant population, nitrogen and irrigation on yield and yield components of linseed. Agronomy N.Z.,35, 44-56.
Gaikwad, S.R., Suryavanshi, V.P., Bhusari, S.A., & Misal, A.M. (2020). Effect of fertilizers on growth and yield of linseed (Linum usitatissimum L.) varieties, The Pharma Innovation Journal 2020, 9(10), 127-131.
Ganorkar P.M., & R.K. Jain. (2013). Flaxseed – A nutritional punch. International Food Research Journal: 20, 519– 525.
Geçit, H.H., Çiftçi, C.Y, Emeklier, Y., İkincikarakaya, S., Adak, M.S., Ekiz, H., Altınok, S., Sancak, C., Sevimay, C.S., & Kendir, H. (2009). Tarla Bitkileri, Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayın No,1569, Ders Kitabı: 521, Ankara.
Geçit, H.H., Kolsarıcı, Ö., Ekiz, H., Çıftçi, C.Y., Altınok S., Emeklier, H.Y., Sancak, C., İkincikarakaya, S., Sevimay C.S., Adak, M.S. & H, Kendir. (2018). Tarla Bitkileri (Düzeltilmiş Üçüncü Baskı). Ankara Üniv.Ziraat Fak. Yayınları: 1643, Ders Kitabı: 594,ISBN: 978-605-136-365-03. Ankara, 558 s.
Gedefa, L., & Jalata, Z. (2022). Yield and oil response of linseed (Linum usitatissimum L.) to nitrogen application.International Journal of Agricultural Technology.Vol. 18(4),1651-1670.
Genene, G., Habtamu, S., Kedir, N., Tilahun, G., & Ashinie B. (2006). Response of linseed to nitrogen and phosphurus fertilizers in the highlands of Bale, South-estern Ethiopia. Sebil. Proceedings of the 12th Annual Conference of the Crop Science Society of Ethiopia 22-24 May 2006, Addis Ababa, Ethiopia. 12,117-125.
Goyal, A., Sharma, V., Upadhyay, N., Gill, S., & Sihag, M. (2014). Flax and flaxseed oil: an ancient medicine and modern functional food. J. Food Sci. Tech. Mys. 51, 1633–1653.
Green, A.G., & Marshall, D.R. (1981). Variation for Oil quantity and quality in flax seed (Linum usitatissimum L.). Australian Journal of Agricultural Research. 32(4): 599-607.
Gülümser, A., Bozoğlu, H., & Pekşen, E. (2013). Araştırma ve Deneme Metotları. Ondokuzmayıs Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Ders Kitabı:48 3.Baskı, 264s, Samsun.
Güngör, M. (2020). Diyarbakır Koşullarında Farklı Azot ve Fosfor Seviyelerinin Keten (Linum Usitatissimum L.)’de Bazı Agronomik ve Kalite Özellikleri Üzerine Etkisinin Belirlenmesi. (Yüksek Lisans Tezi). Dicle Üniversitesi Tarla Bitkileri Anabilim Dalı Diyarbakır.
Farag, M.A., Elimam, D. M., & Afifi, S.M. (2021). Outgoing and potential trends of the omega-3 rich linseed oil quality characteristics and rancidity management: A comprehensive review for maximizing its food and nutraceutical applications. Trends in Food Science & Technology, 114, 292-309.
Hocking, P. J. (1995). Critical nitrate-nitrogen and total nitrogen concentrations for vegetative growth and see d yield of Linola (edible-oil linseed) as affected by plant age. Australian journal of experimental agriculture, 35,239-246.
Homayouni, G., Souri, M., & Zarein, M. (2013). Effects of zinc and nitrogen on yield components of five flax genotypes. Global Journal of Science Frontier Research Chemistry, 13(5), 20-24.
Hunduma, S., Admassu, L., Mekonnen, A., & Mengistu, B. (2021). Effects of Varieties, Nitrogen Fertilization and Seeding Rate on Growth, Seed and Oil Yield of Linseed Journal of Natural Sciences Research.ISSN 2224-3186, Vol.12, No.15.
İncekara, F. (1979). Endustri bitkileri ve ıslahı-lif bitkileri ve ıslahı. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları.(1). 65. İzmir.
Kajla, P., Sharma, A., & Sood, D.R. (2015). Flaxseed—a potential functional food source. J. Food Sci. Tech. Mys. 52, 1857–1871.
Kakabouki, I., Mavroeidis, A., Tataridas, A., Roussis, I., Katsenios, N., Efthimiadou, A., Tigka, E.L., Karydogianni, S., Zisi, C., Folina, A., & Bilalis, D. (2021). Reintroducing flax (Linum usitatissimum L.) to the mediterranean basin: the importance of nitrogen fertilization. Plants, 10 (9), 1758.
Kara K. 2014. Lif Bitkileri Yetiştiriciliği Ve Islahı, Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları (No:239), s 194-202.
Karasu, C.K. (2016). Keten (Linum usitatissumum L.) Çeşitlerinde Farklı Azot Dozlarının Verim ve Kalite Üzerine Etkisi. (Yüksek Lisans Tezi). Iğdır Üniversitesi Tarla Bitkileri Anabilim Dalı Iğdır.
Koçak, M. Z., Kumlay, A. M., & Alma, M.H. (2023). Morphological and molecular characterization of flax (Linum usitatissimum L.) accessions obtained from different locations in Turkey. Genetic Resources and Crop Evolution, 1-27.
Kurt, O., Doğan, H., & Demir, A. (2006). Samsun ekolojik koşullarına uygun kışlık keten çeşitlerinin belirlenmesi üzerine bir araştırma. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, (21)1:1-5.
Kurt, O., Uysal, H., Demir A., & Göre, M. (2015). Samsun ekolojik koşullarında geliştirilen bazı keten (Linum usitatissimum L.) hatlarının tarımsal özelliklerinin belirlenmesi. Anadolu Tarım Bilimleri Dergisi, 30(2),136-140.
Leilah, A.A. (1993). Evaluation of yield and its components of flax cultivars under different nitrogen fertilizer levels. J. Agri. Sci. 18(2), 313-321.
Marchenkov, A., Rozhmina, T., Uschavpovsky, I., & Muir A.D. (2003). Cultivation of flax. In “Flax -Thegenus Linum” (A. D. Muir and N. D. Westcott, eds.). Taylor and Francis, London.
Maurya, A.C., Raghuveer, M., Goswami, G., & Kumar S. (2017). Influences of date of sowing on yield attributes and yield of linseed (Linum usitatissimum L.) varieties under dryland condition in eastern uttar pradesh. International Journal of Current Microbiology and Applied Sciences 6 (7), 481-487.
Menderes, H.K. (2019). Keten (Linum usitatissimum L.) Bitkisinde Farklı Ekim Zamanlarının Verim ve Verim Unsurları Üzerine Etkisinin Belirlenmesi. (Yüksek Lisans Tezi). Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Tarla Bitkileri Anabilim Dalı Eskişehir.
Mirshekari, M., Amiri, R., Nezhad, H. I., Noori, S.S., & Zandvakili, O. R. (2012). Effects of planting date and water deficit on quantitative and qualitative traits of flax seed. American Eurasian Journal of Agricultural and Environment Science 12(7), 901-913.
Mitra, S., Adhikary, B., Islam, S., Nag, S.K., Alam, N.M., Mazumdar, S.P., Kumar, M., Singh, A.K., Datta D., Kar, C.S., Pandey, S.K., Ganguly, S., Mondal, A. & Kar, G. (2023). Changes in seed yield and oil quality of flax (Linum usitatissimum L.) for industrial use in response to nitrogen and potassium fertilization. Archives of Agronomy and Soil Science, 69(15), 3619-3636.
Mohammadi,A.A, Saeidi G., & Arzani. A. (2010). Genetic analysis of some agronomic traits in flax (Linum usitatissimum L.) Aust. J. Crop Sci. 4, 343-352.
Morris, D.H. (2005). Flax-A health and nutrition primer. (F. C. O. Canada, ed.), Vol. 2005. Flax Council of Canada. http://www.flaxcouncil.ca/primer.htm.
Özdamar, M. (2003). Tokat Kazova şartlarında bazı keten (Linum usitatissimum L. ) çeşitlerinin verim ve verim ile ilgili özelliklerinin incelenmesi. (Yükseklisans Tezi), Gaziosmanpaşa Üniversitesi Tarla Bitkileri Anabilim Dalı Tokat.
Pisupati, A., Willaert, L., Goethals, F., Uyttendaele, W., & Park, C.H. (2021). Variety and growing condition effect on the yield and tensile strength of flax fibers. Industrial crops and products 170, 113736.
Qamar, H., Ilyas, M., Shabbir, G., Irshad, G., Nisar, F., Abbas, S.M., Ghias, M., & Arshad, A., (2019). Flax: ancient to modern food. Pure Ap. Biol. 8, 2269–2276.
Reta, D.G. (2015). Effect of nitrogen and sulfur fertilizer levels on growth, yield, and oil content of linseed (Linum usitatissimum L.) in Sinana, South-eastern Ethiopia, Thesis, Haramaya University, Ethiopia pp.70.
Samuı, R.C., Roy, B., Trıpathy, S.K., & Patra, A.K. (1995). Response of linseed (Linum usitatissimum) varieties to nitrogen in alluvial soils of West Bengal .Indian J Agron. 40 (1), 132-134.
Senem, U. (2024). Farklı Yağlık Keten (Linum usitatissimum L.) Çeşitleri ve Ekim Sıklıklarının Verim ve Verim Bileşenlerine Etkisi. Adnan Menderes Üniversitesi. (Yüksek Lisans Tezi), Tarla Bitkileri Programı Aydın.
Soethe, G., Feiden, A., Bassegio, D., Santos, R.F., Souza, S.N.M.D., & Secco, D., (2013). Sources and rates of nitrogen in the cultivation of flax. African Journal of Agricultural Research. Vol. 8(19), pp. 2249-2253.
Sulas, L., Re, G.A., Sanna, F., Bullitta, S., & Piluzza, G. (2019). Fatty acid composition and antioxidant capacity in linseed grown as forage in Mediterranean environment. Italian Journal of Agronomy 14(1), 50-58.
Tanwar, S., Zhang, L., & Teixeira, M. (2011). Adenomatous polyposis coli (APC) is essential for maintaining the integrity of the seminiferous epithelium. Molecular Endoc., 25, 1725-1739.
Tayınmak, N. (2019). Diyarbakır Koşullarında Farklı Zamanlarda Ekilen Keten (Linum usitatissimum L.) Genotiplerinde Agronomik ve Teknolojik Özelliklerin Belirlenmesi. (Yüksek Lisans Tezi) Dicle Üniversitesi Tarla Bitkileri Anabilim Dalı Diyarbakır.
Tiwari, K.P., & Dixit, J.P. (1988). Effect of Nitrogen and İrrigation on Linseed. İndian Journal of Agronomy, 33 (1), 44–46.
Tunçtürk, R., & Tunçtürk, M. (2021). Farklı Ekim Zamanı ve Fosfor Dozlarının Keten (Linum usitatissimum L.)’in Verim ve Kalite Özelliklerine Etkisi. Bursa Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi. Haziran/2021, 35(1), s. 163-180.
Vollman, J., & Rajcan, I. (2009). Oil Crops. Volume 4, Springer Dordrecht Heidelberg London New York.
Wang, H., Wang, J., Qiu, C., Ye, Y., Guo, X., Chen, G., & Liu, R.H. (2017). Comparison of
phytochemical profiles and health benefits in fiber and oil flaxseeds (Linum usitatissimum L.). Food chemistry, 214, 227-233.
Wood, I.M. (1997). Fibre Crops – New opportunities for Australian agriculture. Department of Primary Industries, Brisbane. pp. 18-24.
Yıldırım, U. (2005). Seçilmiş alternatif keten (Linum usitatissimum L.) hatlarının verim ve verim öğeleri bakımından karşılaştırılması. (Doktora Tezi), Ankara Üniversitesi, Tarla Bitkileri Anabilim Dalı, Ankara.
Yılmaz, S. (2002). Bitki büyüme düzenleyicisi ve azot uygulamasının ketenin (Linum usitatissimum L. ) verim ve verim unsurları ile bazı tarımsal ve teknolojik özelliklerine etkileri üzerinde bir araştırma. (Yükseklisans Tezi) Ondokuz Mayıs Üniversitesi Tarla Bitkileri Ana Bilim Dalı Samsun.
Zhang, Q., Gao, Y., Yan, B., Cui, Z., Wu, B., Yang, K., & Ma, J. (2020). Perspective on oil flax yield and dry biomass with reduced nitrogen supply. Oil crop science, 5(2), 42-46.
Zuk, M., Richter, D., Matuła, J., & Szopa, J. (2015). Linseed, the multipurpose plant. Industrial Crops and Products 75,165-177.
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
