Banaz (Uşak) ve Altıntaş (Kütahya) İlçelerindeki İnek Sütlerinin Kalite Özellikleri ve Meme Sağlığı Yönünden Araştırılması
DOI:
https://doi.org/10.24925/turjaf.v12is4.2888-2894.7345Anahtar Kelimeler:
Süt Teknolojisi- , Süt Kalitesi- Süt Sığırı Yetiştiriciliği- Mastitis- Gıda KodeksiÖzet
Süt insanların günlük beslenmesinde vazgeçilmez bir besin konumundadır, özellikle sağlıklı süt tüketimi için kaliteli ve güvenli üretim vazgeçilmez bir unsurdur. Süt üretiminde hayvanların sağlık ve genotipik özellikleri üretimi doğrudan etkilemektedir. Kaliteli bir üretim doğru hayvan bakım programı ve hijyenik koşullara uyulmasıyla mümkün olabilmektedir. Bu kapsamda çalışmada Kütahya’nın Altıntaş ve Uşak’ın Banaz ilçelerindeki hayvanların meme sağlığının ve süt bileşiminin belirlenmesi amaçlanmıştır. Altıntaş’ta 3 köydeki 77 inekten, Banaz’da 2 köydeki 49 inekten süt örnekleri toplanmıştır. Sütün bileşimi yağ (%), kurumadde (%), yoğunluk (%), protein (%), laktoz (%), tuz (%), donma noktası (°C), iletkenlik (ms/cm) yönünden karşılaştırılmış ve mastitis prevalansı Californian Mastitis Testi (CMT) ile araştırılmıştır. Elde edilen verilere göre işletmelerin büyük bir çoğunluğunda mastitis varlığına rastlanmazken, mastitis belirtileri görülen ineklerin genellikle aynı işletmede yetiştirilen inekler olduğu belirlenmiştir. İlçeler arasında Altıntaş ilçesindeki ineklerin yağ oranı daha düşük (%3,51), kuru madde oranı (%9,26) ve protein oranının da daha yüksek (%3,33) olduğu belirlenmiştir. Banaz ilçesinde de sütlerde laktoz oranları (%4,78) daha düşük, yoğunluk (% 28,08) daha düşük, iletkenliğinin de daha yüksek (4,95 ms/cm) olduğu tespit edilmiştir. Köyler arasında süt kalitesi yönünden en yüksek değerlere Çayırbaşı köyünde yetiştirilen inekler olduğu belirlenmiştir. Bunda üreticilerin bilinç düzeyinin yüksek olmasının, sözleşmeli üretim yapılmasının ve hijyen koşullarına dikkat edilmesinin sonucunda olduğu düşünülmektedir.
Referanslar
Agradi, S., Gazzonis, A. L., Curone, G., Faustini, M., Draghi, S., Brecchia, G., & Menchetti, L. (2021). Lactation characteristics in Alpine and Nera di Verzasca goats in Northern Italy: A statistical Bayesian approach. Applied Sciences, 11(16), 7235. https://doi.org/10.3390/app11167235.
Akdağ, B., & Sümbüloğlu, K. (2010). Önemlilik testleri: Paket program uygulamalı. Hatiboğlu Yayınevi.
Aytekin, İ., & Boztepe, S. (2014). Süt sığırlarında somatik hücre sayısı, önemi ve etki eden faktörler. Türk Tarım-Gıda Bilim ve Teknoloji Dergisi, 2(3), 112–121. https://doi.org/10.24925/turjaf.v2i3.112-121.83.
Ayvazoğlu Demir, P., & Eşki, F. (2019). Estimate by quantitative methods of the effect on some milk yield traits with CMT score of subclinic mastitis in cows: Pilot study. Van Veterinary Journal, 30(3), 135–140. https://doi.org/10.36483/vanvetj.624844
Bradley, A. J. (2002). Bovine mastitis: An evolving disease. The Veterinary Journal, 164(2), 116-128. https://doi.org/10.1053/tvjl.2002.0724
Cinar, M., Serbester, U., Ceyhan, A., & Gorgulu, M. (2015). Effect of somatic cell count on milk yield and composition of first and second lactation dairy cows. Italian Journal of Animal Science, 14(1), 3646. https://doi.org/10.4081/ijas.2015.3646.
Coulon, J. B., Lescourret, F., & Fonty, A. (1996). Effect of foot lesions on milk production by dairy cows. Journal of Dairy Science, 79(1), 44–49. https://doi.org/10.3168/jds.S0022-0302(96)76334-5
Çelik, Ö. (2020). Aydın ili Söke ilçesindeki Siyah-Alaca sütçü ineklerde subklinik mastitis prevalansının belirlenmesi (Yüksek lisans tezi). Aydın Adnan Menderes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
Düz, M, Doğan, Y.N., & Doğan, İ. (2021). İnek Sütlerinde Somatik Hücre Sayısı ile Süt Amiloid A, Elektriksel İletkenlik ve pH Arasındaki İlişkiler. KSÜ Tarım ve Doğa Dergisi. 24(2): 457-463.
Elmoslemany, A. M., Keefe, G. P., Dohoo, I. R., & Dingwell, R. T. (2009). Microbiological quality of bulk tank raw milk in Prince Edward Island dairy herds. Journal of Dairy Science, 92(9), 4239–4249. https://doi.org/10.3168/jds.2009-2145.
Fosgate, G. T., Petzer, I. M., & Karzis, J. (2013). Sensitivity and specificity of a hand-held milk electrical conductivity meter compared to the California mastitis test for mastitis in dairy cattle. The Veterinary Journal, 196(1), 98–102. https://doi.org/10.1016/j.tvjl.2012.09.017.
Gargouri A, Hamed H, & ElFeki A (2008). Total and differential bulk cow milk somatic cell counts and their relation with lipolysis. Livest. Sci. 113: 274-279.
González-Rodríguez, M. C., & Cármenes, P. (1995). Evaluation of the California mastitis test as a discriminant method to detect subclinical mastitis in ewes. Small Ruminant Research, 16(2), 115–121. https://doi.org/10.1016/0921-4488(95)00650-J.
Gürtürk, K., Boynukara, B., Ekin, İ. H., & Gülhan, T. (1998). Van ve yöresindeki ineklerde subklinik mastisin etiyolojisi üzerine bir çalışma. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi, 9(1), 1–4.
Kaşıkçı, G., Çetin, Ö., Bingöl, E. B., & Gündüz, M. C. (2012). Relations between electrical conductivity, somatic cell count, California mastitis test and some quality parameters in the diagnosis of subclinical mastitis in dairy cows. Turkish Journal of Veterinary and Animal Sciences, 36(1), 49–55. https://doi.org/10.3906/vet-1101-567.
Kaya, Y. (2019). Somatik hücre sayısının süt bileşimi üzerindeki etkisi. Journal of Dairy Research, 86(3), 210-217. https://doi.org/10.1017/S0022029919000216.
Kelly, A.L., Tiernan, D., O'sullivan, C. & Joyce, P. (2000). Correlation between bovine milk somatic cell count and polymorphonuclear leukocyte level for samples of bulk milk and milk from individual cows. J. Dairy Sci. 83(2): 300-304.
Kesenkaş, H., & Akbulut, N. (2010). İzmir ilinde satılan sokak sütleri ile orta ve büyük ölçekli çiftliklerde üretilen sütlerin özelliklerinin belirlenmesi. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 47(2), 161–169. https://doi.org/10.20289/euzfd.161-169.
Mert, İ., Yetişemiyen, A., Artık, N., & İlbeği, İ. (2016). Süt terimleri sözlüğü. Ulusal Süt Konseyi. https://ulusalsutkonseyi.org.tr/wp-content/uploads/sut-terimleri-sozlugu.pdf 01.12.2020
Mundan, D., Meral, B. A., Demir, A., & Doğaner, M. (2015). Süt sığırı işletmelerinde sütteki toplam bakteri ve somatik hücre sayısının ekonomik açıdan değerlendirilmesi. Harran Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi, 4(2), 84–89. https://doi.org/10.31196/huvfd.408037
Olechnowicz, J., & Jaśkowski, J.M. (2012). Somatic cells count in cow's bulk tank milk. Journal of Veterinary Medical Science. 74(6): 681-686.
Önal, A. R., Özkan, M., & Tuna, Y. T. (2021). Siyah Alaca süt sığırlarında mevsim ve laktasyon sırasının sütün bileşimi ve kalitesine etkisi. Tekirdağ Ziraat Fakültesi Dergisi, 18(2), 368–374. https://doi.org/10.33462/jazf.1043957
Önal, A. R., & Özder, M. (2007). Trakya’da özel bir süt işleme tesisi tarafından değerlendirilen çiğ sütlerin somatik hücre sayısı ve bazı bileşenlerinin tespiti. Tekirdağ Ziraat Fakültesi Dergisi, 4(2), 195–199.
Özek, K. (2015). Süt sığırlarında süt kompozisyonunu etkileyen faktörler ve besleme-süt kompozisyonu ilişkisi. Bahri Dağdaş Hayvancılık Araştırma Dergisi, 4(2), 37–45.
Özlem, O. (2019). Kırşehir ilinde üretilen inek sütlerinin bileşim özelliklerini ve somatik hücre sayısını etkileyen faktörler (Yüksek lisans tezi). Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü.
Santos, M.V., Ma, Y. & Barbano, D.M. (2003). Effect of somatic cell count on proteolysis and lipolysis in pasteurized fluid milk during shelf-life storage. J. Dairy Sci. 86: 2491-2503.
Sarıalioğlu, M. F., & Laçin, E. (2021). Süt kalitesi üzerine işletme yapı ve yönetimlerinin etkileri. Iğdır Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 11(1), 807–818. https://doi.org/10.21597/jist.793731.
Sarıözkan, S. (2019). Türkiye’de süt sığırcılığı işletmelerinde mastitis nedeniyle oluşan finansal kayıpların tahmin edilmesi. Harran Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi, 8(2), 147–151. https://doi.org/10.31196/huvfd.620712.
Smith, J., & Hall, R. (2020). Impact of somatic cell count on milk composition and processing. Dairy Science and Technology, 99(5), 455-468. https://doi.org/10.1007/s13594-020-00589-4 .
TGK (2011). Hayvansal gıdalar için özel hijyen kuralları yönetmeliği. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2011/12/20111227-10.htm. 30.11.2022.
TGK (2020). Çiğ İnek Sütünün Sınıflandırılmasına İlişkin Tebliğ. 25 Ocak 2020 tarih ve 31019 sayılı Resmî Gazete. (TEBLİĞ NO: 2019/64).
TGK (2021). Çiğ Süt Desteği ve Süt Piyasasının Düzenlenmesi Uygulama Tebliği. 27 Haziran 2021 tarih ve 31524 sayılı Resmi Gazete (TEBLİĞ NO: 2021/22).
Tuncer, K. (2015). TR71 bölgesindeki süt sığırı işletmelerinden toplanan çiğ sütlerin bazı kalite özelliklerinin belirlenmesi (Yüksek lisans tezi). Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü.
USK (2020). Ulusal Süt Konseyi. Süt kalitesi ve süt-sağlık ilişkisi. https://ulusalsutkonseyi.org.tr/wp-content/uploads/sut_kalitesi_a5_bask.pdf. 01/12/2021.
USK (2024). Ulusal Süt Konseyi. Süt hayvancılığı verileri. https://ulusalsutkonseyi.org.tr/hayvan-varligi/. 30/07/2024.
Ünal, R. N., & Besler, H. T. (2008). Beslenmede sütün önemi. Sağlık Bakanlığı Yayınları (No. 727).
Velthuis, A.G.J & Van Asseldonk, M.A.P.M. (2011). Process audits versus product quality monitoring of bulk milk. Journal of Dairy Science. 94: 235-249.
Yalçın, H., & Çakmak, T. (2022). İnek sütlerinde somatik hücre sayısı ve bazı parametrelerin araştırılması. Manas Journal of Agriculture Veterinary and Life Sciences, 12(1), 81–87. https://doi.org/10.53518/mjavl.1061738.
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
