Gıda Katkı Maddeleri ve Sağlık Etkileri
DOI:
https://doi.org/10.24925/turjaf.v12i1.91-99.6156Anahtar Kelimeler:
gıda katkıları- sağlık- toksisite- E kodu- MaruziyetÖzet
Katkı maddeleri, gıdaya güvenliği, tazeliği, tadı, dokuyu veya görünümü korumak ve geliştirmek amacıyla eklenen maddeler olarak tanımlanmaktadır. Katkı maddelerinin kullanımı, yasal düzenlemelere uygun olması halinde ve belirlenen konsantrasyonda kullanılması durumunda tüketiciler için tehlike oluşturmamaktadır. Fakat gıda katkı maddelerine ilişkin endişeler, son 20 yılda artış göstermiştir. Son yıllarda gıda katkı maddesi olarak kullanılan kimyasallarla ilgili olarak giderek daha fazla çalışma sağlığa olumsuz etkilerini göstermektedir. Aslında sağlık sorunlarını daha iyi tanımlayabilmek için toksisite testleri geliştirilmelidir ve yaşam boyunca maruziyeti incelemek için geniş çaplı ve uzun araştırmalara ihtiyaç vardır. Bu çalışmada son gelişmeler ışığında gıda katkı maddelerinin insan sağlığına etkileri irdelenmektedir.
Referanslar
Altındiş, M. (2023). Mikrobiyota, Probiyotikler ve Akılcı Beslenme (2. bs). Nobel Akademik Yayıncılık Eğitim Danışmanlık Tic. Ltd. Şti.
Arslan, G. (2011). Gıda Katkı Maddeleri ve Yeni Yapılan Dioksimlerin Gıda Katkı Maddesi Olarak Kullanılabilirliliğinin Araştırılması [Yüksek Lisans Tezi]. Selçuk Üniversitesi.
Ayadi, M. A., Kechaou, A., Makni, I., & Attia, H. (2009). Influence of carrageenan addition on turkey meat sausages properties. Journal of Food Engineering, 93(3), 278-283. https://doi.org/10.1016/j.jfoodeng.2009.01.033
Bampidis, V., Azimonti, G., de Lourdes Bastos, M., Christensen, H., Dusemund, B., Kos Durjava, M., Kouba, M., López‐Alonso, M., López Puente, S., Marcon, F., Mayo, B., Pechová, A., Petkova, M., Ramos, F., Sanz, Y., Villa, R. E., Woutersen, R., Aquilina, G., … Innocenti, M. L. (2020). Safety and efficacy of propyl gallate for all animal species. EFSA Journal, 18(4). https://doi.org/10.2903/j.efsa.2020.6069
Bateman, B., Warner, J. O., Hutchinson, E., Dean, T., Rowlandson, P., Gant, C., Grundy, J., Fitzgerald, C., & Stevenson, J. (2004). The effects of a double blind, placebo controlled, artificial food colourings and benzoate preservative challenge on hyperactivity in a general population sample of preschool children. Archives of disease in childhood, 89(6), 506–511. https://doi.org/10.1136/adc.2003.031435
Bergman, Å. (Ed.) State of the Science of Endocrine Disrupting Chemicals—2012 an Assessment of the State of the Science of Endocrine Disruptors; WHO: Geneva, Switzerland; UNEP: Geneva, Switzerland, 2013.
Błaszak, B., Gozdecka, G., & Shyichuk, A. (2018). Carrageenan as a functional additive in the production of cheese and cheese-like products [pdf]. Acta Scientiarum Polonorum Technologia Alimentaria, 17(2), 107-116. https://doi.org/10.17306/J.AFS.2018.0550
Bölükbaş, F., & Öznurlu, Y. (2021). Yumurtaya verilen monosodyum glutamat’ın tavuk embriyolarında medulla spinalisin servikal bölgesinin embriyonik gelişimi üzerindeki etkilerinin belirlenmesi. Journal of Advances in VetBio Science and Techniques, 6(3), 298-311. https://doi.org/10.31797/vetbio
Chauhan, S. S., Sachan, D. K., & Parthasarathi, R. (2021). FOCUS-DB: An Online Comprehensive Database on Food Additive Safety. Journal of Chemical Information and Modeling, 61(1), 202-210. https://doi.org/10.1021/acs.jcim.0c01147
Chazelas, E., Pierre, F., Druesne-Pecollo, N., Esseddik, Y., Szabo de Edelenyi, F., Agaesse, C., De Sa, A., Lutchia, R., Gigandet, S., Srour, B., Debras, C., Huybrechts, I., Julia, C., Kesse-Guyot, E., Allès, B., Galan, P., Hercberg, S., Deschasaux-Tanguy, M., & Touvier, M. (2022). Nitrites and nitrates from food additives and natural sources and cancer risk: Results from the NutriNet-Santé cohort. International Journal of Epidemiology, 51(4), 1106-1119. https://doi.org/10.1093/ije/dyac046
Choudhary, A. K., & Lee, Y. Z. (2018). Effects of food additives on obesity and metabolic syndrome. Frontiers in Endocrinology, 9, 357.
Coşkun, F. (2006). Gıdalarda Bulunan Doğal Koruyucular. Gıda Teknolojileri Elektronik Dergisi, 2, 27-33.
Cox, S., Sandall, A., Smith, L., Rossi, M., & Whelan, K. (2021). Food additive emulsifiers: A review of their role in foods, legislation and classifications, presence in food supply, dietary exposure, and safety assessment. Nutrition Reviews, 79(6), 726-741. https://doi.org/10.1093/nutrit/nuaa038
Çakır, R. (2011). Bazı Gıda Ürünlerinde Sorbik Asit ve Benzoik Asit VarlığınınTespiti [Yüksek Lisans Tezi]. Sakarya Üniversitesi.
Çakmakçı, S., & Tahmas Kahyaoğlu, D. (2012). Yağ Asitlerinin Sağlık ve Beslenme Üzerine Etkilerine Genel Bir Bakış. Akademik Gıda, 10(1), 103-113.
Di Renzo, G. C., Conry, J. A., Blake, J., DeFrancesco, M. S., DeNicola, N., Martin Jr, J. N., ... & Giudice, L. C. (2015). International Federation of Gynecology and Obstetrics opinion on reproductive health impacts of exposure to toxic environmental chemicals. International Journal of Gynecology & Obstetrics, 131(3), 219-225. https://doi.org/10.1016/j.ijgo.2015.09.002
Dutta, S., Ray, S., & Nagarajan, K. (2013). Glutamic acid as anticancer agent: An overview. Saudi Pharmaceutical Journal, 21(4), 337-343. https://doi.org/10.1016/j.jsps.2012.12.007
EFSA Panel on Food Additives and Nutrient Sources added to Food (ANS). (2016). Safety of the proposed extension of use of sucralose (E 955) in foods for special medical purposes in young children. EFSA Journal, 14(1). https://doi.org/10.2903/j.efsa.2016.4361
Erden Çalışır, Z., & Çalışkan, D. (2003). Gıda Katkı Maddeleri ve İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri. Ankara Eczacılık Fakültesi Dergisi, 32(3), 193-206.
Eşer Durmaz, S., & Keser, A. (2018). Yapay Tatlandırıcıların Vücut Ağırlığı Ve İnsülin Direnci Üzerine Etkileri. Gazi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 3(2), 8-15.
Fasano, A. (2017). Zonulin and its regulation of intestinal barrier function: the biological door to inflammation, autoimmunity, and cancer. Physiological reviews, 97(3), 131-175. https://doi.org/10.1152/physrev.00003.2008
Gao, Y., Wei, Q., Han, J., Lu, Y., Liang, X., Zhou, S., & Li, K. (2019). Dietary emulsifier intake alters microbiota composition and CD4+ T cell subsets in the small intestine of mice. Food & function, 10(12), 7936-7945.
Gore, A. C., Chappell, V. A., Fenton, S. E., Flaws, J. A., Nadal, A., Prins, G. S., ... & Zoeller, R. T. (2015). Executive summary to EDC-2: the Endocrine Society's second scientific statement on endocrine-disrupting chemicals. Endocrine reviews, 36(6), 593. https://doi.org/10.1210/er.2015-1010
Gültekin, F. (2017). FARK ETMEDEN YEDİKLERİMİZ: A’dan Z’ye Gıda Katkı Maddeleri (1. bs, C. 1). Server İletişim.
Güneş, E. F. (2014). Sülfitler ve Gıda Katkı Maddesi Olarak Kullanılması. Akademik Gıda, 12(2), 114-119.
Hagiwara, Y., Seki, K., & Takahashi, Y. (2020). Oral chemical burn due to accidental ingestion of calcium oxide food desiccant in a patient with dementia. Journal of International Medical Research, 48(4), 030006052092006. https://doi.org/10.1177/0300060520920065
Hoekstra, J., Groot, M. N., & Nijland, H. (2018). Sweeteners and glucose intolerance/insulin resistance: A systematic review. International Journal of Food Sciences and Nutrition, 69(7), 819-827.
Hu, Y., Chen, J., Wang, R., Li, Y., Xia, X., & Duan, Y. (2020). Dietary sweeteners exhibit different effects on glucose and lipid metabolism in mice. Journal of Agricultural and Food Chemistry, 68(6), 1696-1704.
Kim, M. J., & Kim, M. K. (2019). Effects of sodium benzoate on cognitive and emotional behaviors in mice. Nutritional neuroscience, 22(3), 177-183.
Küşümler, A. S., & Özgün, D. (2020). Gıda katkı maddelerinin sağlık üzerine etkileri. Sağlık ve Yaşam Bilimleri Dergisi, 2(1), 22-26. https://doi.org/10.33308/2687248X.202021172
Laura, A., Arianna, G., Francesca, C., Carlo, C., Carla, M., & Giampaolo, R. (2019). Hypersensitivity reactions to food and drug additives: problem or myth?. Acta Bio Medica: Atenei Parmensis, 90(3), 80.
Magnuson, B., Carakostas, M. C., Moore, N. H., Poulos, S. P., & Renwick, A. G. (2007). A method to assess the safety of daily food additives consumed in excessive amounts. Regulatory Toxicology and Pharmacology, 48(3), 239-251.
McCann, D., Barrett, A., Cooper, A., Crumpler, D., Dalen, L., Grimshaw, K., ... & Stevenson, J. (2007). Food additives and hyperactive behaviour in 3-year-old and 8/9-year-old children in the community: a randomised, double-blinded, placebo-controlled trial.The Lancet, 370(9598), 1560-1567. https://doi.org/10.1016/S0140-6736(07)61306-3
Moeen, S. S., Elhalwagy, M. E., Ayaz, N. O. (2018). Alterations in Oxidative Stress and Antioxidantin Albino rats Treated with Individual and Combined Various Food Additives. International Journal of Advanced Research in Biological Sciences (IJARBS), 5(6), 118-123. https://doi.org/10.22192/ijarbs.2018.05.06.011
Mortensen, A., Aguilar, F., Crebelli, R., Di Domenico, A., Dusemund, B., Frutos, M. J., Galtier, P., Gott, D., Gundert‐Remy, U., Lambré, C., Leblanc, J., Lindtner, O., Moldeus, P., Mosesso, P., Parent‐Massin, D., Oskarsson, A., Stankovic, I., Waalkens‐Berendsen, I., … Woutersen, R. A. (2017). Re‐evaluation of oxidised starch (E 1404), monostarch phosphate (E 1410), distarch phosphate (E 1412), phosphated distarch phosphate (E 1413), acetylated distarch phosphate (E 1414), acetylated starch (E 1420), acetylated distarch adipate (E 1422), hydroxypropyl starch (E 1440), hydroxypropyl distarch phosphate (E 1442), starch sodium octenyl succinate (E 1450), acetylated oxidised starch (E 1451) and starch aluminium octenyl succinate (E 1452) as food additives. EFSA Journal, 15(10). https://doi.org/10.2903/j.efsa.2017.4911
O’Brien, J., Renwick, A. G., Constable, A., Dybing, E., Muller, D. J. G., Schlatter, J., Slob, W., Tueting, W., van Benthem, J., Williams, G. M., & Wolfreys, A. (2006). Approaches to the risk assessment of genotoxic carcinogens in food: A critical appraisal. Food and Chemical Toxicology, 44(10), 1613–1635. https://doi.org/10.1016/j.fct.2006.07.004
OMU, (2019). Gıda katkı maddeleri. Erişim adresi: https://avys.omu.edu.tr/storage/app/public [ Erişim Tarihi: 25.04.2023]Özdemir, O., & Güzel Özdemir, P. (2016). Glutamat Sistemi ve Şizofreni. Psikiyatride Guncel Yaklasimlar - Current Approaches in Psychiatry, 8(23775), 394-405. https://doi.org/10.18863/pgy.253445
Özlem, A., Öney, B., & Koçak, B. (2022). Doğal ve Yapay Tatlandırıcıların Sağlık Üzerine Etkileri. Atlas Üniversitesi Tıp ve Sağlık Bilimleri Dergisi, 3, 30-39.
Savin, M., Vrkatić, A., Dedić, D., Vlaški, T., Vorgučin, I., Bjelanović, J., & Jevtic, M. (2022). Additives in Children’s Nutrition—A Review of Current Events. International Journal of Environmental Research and Public Health, 19 (20), 13452. MDPI AG. http://dx.doi.org/10.3390/ijerph192013452
Soffritti, M., Belpoggi, F., Tibaldi, E., Esposti, D. D., & Lauriola, M. (2006). Life-span exposure to low doses of aspartame beginning during prenatal life increases cancer effects in rats. Environmental health perspectives, 114(3), 379-385.
Soffritti, M., Padovani, M., Tibaldi, E., Falcioni, L., Manservisi, F., Belpoggi, F., & Esposti, D. D. (2014). The carcinogenic effects of aspartame: A study on mice. Annals of Oncology, 15(9), 1666-1673.
Soubra, L., Sarkis, D., Hilan, C., & Verger, Ph. (2007). Dietary exposure of children and teenagers to benzoates, sulphites, butylhydroxyanisol (BHA) and butylhydroxytoluen (BHT) in Beirut (Lebanon). Regulatory Toxicology and Pharmacology, 47(1), 68-77. https://doi.org/10.1016/j.yrtph.2006.07.005
Stich, H. F. (1991). The beneficial and hazardous effects of simple phenolic compounds. Mutation Research/Genetic Toxicology, 259(3-4), 307-324. https://doi.org/10.1016/0165-1218(91)90125-6
Tarım ve Orman Bakanlığı. (2023). Gıda maddelerinde kullanılmasına izin verilen katkı maddeleri. Erişim adresi: https://www.tarimorman.gov.tr/GKGM/Belgeler/Veteriner%20Hizmetleri/hayvanSinirKontrol/SuudiArabistan_Mevzuat%C4%B1/Gida_Maddelerinde_Kullanilmasina_Izin_Verilen_Katki_Maddeleri.pdf [Erişim tarihi: 30.03.2023]
Tayfur, M., Ekşi, A., Ataman, P., Saner, S., Yılmaz, Ö. H., & Karakaya, A. E. (2019). Gıda Katkı Maddelerinin İşlevi ve Güvenliği. Beslenme ve Diyetetik: C. Güncel Konular-IX, 347-370.
Tekle Ş. (2023). Gıda Katkı Maddeleri. Erişim adresi: https://akademik.ahievran.edu.tr/kullanicidosyalar/files/G%C4%B1da%20Katk%C4%B1%20Maddeleri(4).pdf [Erişim tarihi: 30.03.2023]
Tijssen, R. L. M., Canabady-Rochelle, L. S., & Mellema, M. (2007). Gelation upon Long Storage of Milk Drinks with Carrageenan. Journal of Dairy Science, 90(6), 2604-2611. https://doi.org/10.3168/jds.2006-854
Trasande, L., Shaffer, R. M., Sathyanarayana, S., Lowry, J. A., Ahdoot, S., Baum, C. R., ... & Woolf, A. D. (2018). Food additives and child health. Pediatrics, 142(2). https://doi.org/10.1542/peds.2018-1410
Türk Gıda Kodeksi Gıda Katkı Maddeleri Yönetmeliği. (2013). Resmî Gazete. Erişim adresi: https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=18532&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5 [Erişim tarihi: 30.03.2023]
Williams, G. M., Iatropoulos, M. J., & Whysner, J. (1999). Safety Assessment of Butylated Hydroxyanisole and Butylated Hydroxytoluene as Antioxidant Food Additives. Food and Chemical Toxicology, 37(9-10), 1027-1038. https://doi.org/10.1016/S0278-6915(99)00085-X
Wu, L., Zhang, C., Long, Y., Chen, Q., Zhang, W., & Liu, G. (2022). Food additives: From functions to analytical methods. Critical Reviews in Food Science and Nutrition, 62(30), 8497-8517. https://doi.org/10.1080/10408398.2021.1929823
Yang, Q., Zhang, Z., Gregg, E. W., Flanders, W. D., Merritt, R., & Hu, F. B. (2014). Added sugar intake and cardiovascular diseases mortality among US adults. JAMA internal medicine, 174(4), 516–524. https://doi.org/10.1001/jamainternmed.2013.13563
Yılmaz, T., & Dal Yılmaz, Ü. (2022). Determining the Knowledge Level of Students on Food Additives. Cyprus Journal of Medical Sciences, 7(4), 495-500. https://doi.org/10.4274/cjms.2020.1836
Younes, M., Aggett, P., Aguilar, F., Crebelli, R., Dusemund, B., Filipič, M., Frutos, M. J., Galtier, P., Gundert‐Remy, U., Kuhnle, G. G., Lambré, C., Leblanc, J., Lillegaard, I. T., Moldeus, P., Mortensen, A., Oskarsson, A., Stankovic, I., Waalkens‐Berendsen, I., … Gott, D. (2018). Scientific opinion on the evaluation of authorised ferric sodium EDTA as an ingredient in the context of Regulation (EC) 258/97 on novel foods and Regulation (EU) 609/2013 on food intended for infants and young children, food for special medical purposes and total diet replacement for weight control. EFSA Journal, 16(8). https://doi.org/10.2903/j.efsa.2018.5369
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License ile lisanslanmıştır.