Gıda İsrafının Davranışsal Belirleyicileri; Çorum İli Örneği

Özet

Gıda israfı ve kaybı ekolojik, ekonomik ve sosyal bir problemdir. Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü, insan tüketimi için üretilen tüm yenilebilir yiyeceklerin yaklaşık üçte birinin, israf edildiğini veya hasat sonrası kaybedildiğini ifade etmektedir. Bu çalışmanın amacı tüketicilerin gıda israf davranışına etki eden faktörleri ortaya koymaktır. Bu amaca ulaşmak için Çorum ilinde 2018 yılı Kasım ve Aralık aylarında 583 kişi ile anket yapılmıştır. Elde edilen veriler Yapısal Eşitlik Modelleri aracılığıyla analiz edilmiş ve açıklanmaya çalışılmıştır. Yapılan Açımlayıcı Faktör Analizi sonucunda toplam varyansın %76,612‘sini açıklayan 5 faktörlü bir yapı elde edilmiştir. Bu faktörler; norm, niyet, sonuç farkındalığı, satın alma davranışı ve planlama olarak isimlendirilmiştir. Elde edilen bu faktörlerin geçerlilik, güvenilirlik, yapı tutarlılığına sahip olduğu belirlenmiştir. Ayrıca Doğrulayıcı Faktör Analizi aracılığı ile faktörlerin uyum endeks değerlerine uygun olup olmadığı araştırılmıştır. Yapılan Doğrulayıcı Faktör Analizi sonucunda, elde edilen faktörlerin uyum endeks değerlerini karşıladığı tespit edilmiştir. Faktörlerin birbiri ile ilişkisi ve israf davranışı üzerindeki etkisi yol analizleri ile ölçülmüştür. Bu çalışmanın sonucunda, tüketicilerin sonuç farkındalığı, niyet ve normlar bakımından olumlu ifadeler sergilemelerine karşın planlama ve satın alma aşamasında kararsız davrandıkları belirlenmiştir. Ayrıca israf davranışlarında niyet ve sonuç farkındalığının doğrudan etkisinin olmasına karşın, planlama ve normların dolaylı etkisinin olduğu tespit edilmiştir. Niyetin satın alma davranışı üzerinde en etkili faktör olduğu göz önünde tutulduğunda toplumda sonuç farkındalığı yaratacak etkinliklere ağırlık verilmelidir.